Het gedwongen huwelijk van Heerlen en Landgraaf
WAT ALS... Hasselt en Genk fusioneren
Stappen ze in de fusieboot of niet? Heerlen (87.500 inwoners) en Landgraaf (38.000 inwoners) kunnen samen de grootste stad van Nederlands-Limburg worden. Een fusiestad van 125.500 inwoners, dat is vergelijkbaar met HasseltGenk (140.000 inwoners). De herindeling leek lange tijd in kannen en kruiken. Maar toen de gemeenteraden begin dit jaar gingen beslissen, kreeg beleidspartij CDA in Landgraaf bindingsangst. Weg fusie en er kwam een nieuwe coalitie in Landgraaf. De provincie heeft nu het heft in handen genomen en dwingt beide gemeenten tot een fusie. In juli valt de definitieve beslissing. We hadden liefst beide burgemeesters samen aan tafel gebracht voor een dubbelinterview, maar voor Raymond Vlecken van Landgraaf lag dat té gevoelig. Een burgemeester in Nederland is een niet-verkozen ambtenaar die wordt benoemd door de koning. “Het is lastig voor mij, omdat ik met een verdeelde raad zit: 15 tegen en 10 voor de fusie met Heerlen. Als burgemeester en voorzitter van het college en de gemeenteraad meng ik me niet in politieke dossiers.” Het is voor Vlecken zeer vervelend omdat Landgraaf aanvankelijk vragende partij was voor een onderzoek naar vormen van samenwerking. De nieuwe meerderheid probeert de fusie met alle middelen te bestrijden. Het provinciebestuur heeft de regie overgenomen en dwingt Heerlen en Landgraaf tot een fusie vanaf 1 januari 2019. “Het is de taak van politici om niet te doen wat mensen willen, maar wat goed is voor de mensen”, is de visie van gedeputeerde Ger Koopmans. De provincie is van mening dat alleen een fusie de socio-economische toestand van de oostelijke mijnstreek kan verbeteren. Na de mijnsluitingen van de jaren ’70, leven in Landgraaf en Heerlen te veel mensen in armoede of van een uitkering, is er te weinig werk en zijn de mensen ongezonder dan in de rest van Nederland. De afgelopen 30 jaar hebben Landgraaf en Heerlen door samenwerking geprobeerd om deze achterstanden in te lopen. Dat is niet gelukt. Landgraaf-Heerlen ligt ook in een regio die krimpt. Tussen 1995 en nu is de bevolking al met meer dan tien procent gedaald. In Landgraaf wil men de gemeente van 38.000 inwoners zelfstandig houden. “De bestaande samenwerking met de overige gemeenten van Parkstad (een bestuurlijk samenwerkingsverband in Zuidoost-Limburg met onder meer Heerlen, Kerkrade en Landgraaf, nvdr.) moet misschien wel uitgebreid worden. De huidige coalitie is van mening dat een te grote schaal niet goed is voor de participatiemaatschappij”, zegt burgemeester Vlecken.
Wat was uiteindelijk het breekpunt om de fusie niet goed te keuren?
Raymond Vlecken: “Omdat de fusie veel te snel gaat en er geen draagvlak voor is. Er zijn vier samenwerkingen onderzocht. Eén van de mogelijkheden was een ambtelijke fusie, waarbij de gemeenten zelfstandig blijven en alle ambtenaren onder één dak zouden komen. Er is een stroming die meent dat een ambtelijke fusie eventueel zou kunnen leiden tot een echte fusie. Maar ik blijf erbij: er moet een draagvlak bij de mensen zijn.”
Hoe denken de inwoners van Landgraaf over de fusie?
Raymond Vlecken: “Ik heb veel handtekeningen tegen gekregen, maar er zijn ook veel mensen pro herindeling. Als je het zeker wil weten, moet je het alle inwoners vragen. Of dat dan een referendum of een andere vorm is, vind ik minder belangrijk.”
Waarom was de fusie aanvankelijk wel noodzakelijk?
Raymond Vlecken: “De vorige coalitie was van mening dat Landgraaf met een herindeling het best voorbereid zou zijn op de toekomst. De gemeente zou anders niet meer voldoende uitgerust zijn voor de vele zaken die de hogere overheid voor de gemeenten over de schutting gooit.”
Omdat de huidige coalitie niet meer wil, is de fusie nu opgelegd door de provincie. Landgraaf heeft daardoor een dispuut met de provincie. Hoe gaat dit eindigen?
Raymond Vlecken: “Heeft u een glazen bol? Ik hoop dat alle bestuurders het beste willen voor de inwoners van Heerlen en Landgraaf. De fusietrein mag niet doordenderen. Werken aan de toekomst van Landgraaf, Heerlen en de rest van Parkstad moet in alle rust gebeuren, er moeten perrons worden ingebouwd.”
Is het fusieproject voor u niet extra moeilijk omdat u van Heerlen afkomstig bent?
Raymond Vlecken: “Ik ben inderdaad geboren en getogen in Heerlen en zal nooit mijn afkomst verloochenen. Ik woonde op nog geen kilometer van Landgraaf en ben ernaartoe verhuisd toen ik zeven jaar geleden burgemeester werd. Maar ik heb mijn eed afgelegd en zal alles voor de inwoners van Landgraaf doen.”
Roda JC
Iets hebben beide burgemeesters alleszins gemeenschappelijk: ze zijn allebei hevige supporters van Roda JC, de voetbalclub uit buurgemeente Kerkrade, gemeente die zich voorlopig uit het fusiegewoel heeft kunnen houden.
In Heerlen trekt burgemeester Ralf Krewinkel volop de kaart van de fusie. “Parkstad Limburg, de vroegere oostelijke mijnstreek, bestaat uit acht gemeenten die altijd heel florerend zijn geweest door de mijnbouw. Na de sluiting van de mijnen zijn veel jongeren naar Eindhoven en Delft getrokken. We hebben alle mogelijke samenwerkingsvarianten geprobeerd. Na een herindeling zouden we veel sterker staan. Met 125.000 inwoners kunnen wij onze rol als gidsgemeente veel beter invullen. We willen een nieuwe sterke centrumgemeente neerzetten die rekening houdt met de dorpen, maar ook aan tafel kan zitten met de steden uit de grensregio.”
De fusietrein mag niet doordenderen. Er moeten perrons worden ingebouwd. En er moet een draagvlak zijn.
Raymond Vlecken Burgemeester Landgraaf
Ik ben er heilig van overtuigd dat de fusie er gaat komen. Laten we om te beginnen aan tafel zitten.
Ralf Krewinkel Burgemeester Heerlen
Landgraaf wil niet meer mee.
Ralf Krewinkel: “We zijn een open proces ingegaan. Er zijn 25 wijkbijeenkomsten geweest en 15.000 enquêtes afgenomen. Het advies van het expertteam was duidelijk. Bij ons was een meerderheid van 35 tegen 2 vóór de fusie met Landgraaf. In Landgraaf was het 15-10 tégen, ondanks het feit dat zij zelf het initiatief hebben genomen. Voor het belang van deze regio moeten we ermee doorgaan.”
Jullie zijn een krimpende regio. Hoe erg is dat?
Ralf Krewinkel: “Het is niet fijn als je krimpt, maar het heeft ons anders leren denken. Bij de omvorming van oude bedrijfsterreinen en wijken hebben we er rekening mee gehouden. Je ziet de krimp ook afzwakken. Eind de jaren ‘90 waren de prognoses voor het dalend aantal inwoners schokkend, maar dat blijkt nu mee te vallen. Intussen zien we nog altijd heel wat jongeren vertrekken naar de technische universiteiten van Eindhoven, Delft of Twente terwijl de beste technische universiteit van Europa, RWTH Aken, om de hoek ligt waardoor jongeren in de regio zouden kunnen blijven.”
Wat verwacht u van de fusie?
Ralf Krewinkel: “Voor het lobbywerk maakt het een heel verschil als je binnenkomt namens 120.000 of 40.000 inwoners. Men zal je verzuchtingen niet zomaar van tafel schuiven als je in de top 20-gemeenten van Nederland staat. We hebben ons kapot samengewerkt en staan nu waar we staan.”
Hoe zou een ideale fusie er voor u uitzien? Alle gemeenten van Parkstad samen?
Ralf Krewinkel: “Ik ben realist. Laat ons eerst van LandgraafHeerlen een succes maken. Met een bestuurlijke schaalvergroting alleen gaat dat mislukken. We moeten meer geld kunnen investeren in toeristisch-recreatieve initiatieven, in voetbalverenigingen in de buurten en in de herstructurering van wijken. Een sterke gemeente die oog heeft voor de identiteit van de kerkdorpen. Al is de
mindset nu anders. In de tijd van de mijnen waren de gemeenten en kerk er om voor je te zorgen en te denken. Met de mondialisering en de toegenomen mobiliteit zit je met een jonge generatie die niet meer denkt in termen van de kerktoren of gemeentegrenzen.”
Voor Landgraaf gaat de fusie te snel.
Ralf Krewinkel: “Ik ben er heilig van overtuigd dat de fusie er gaat komen. Laten we om te beginnen aan tafel zitten en het proces zorgvuldig doorlopen. We zijn nog altijd bezig die gemeente samen te bouwen.”
Vindt u het niet vreemd dat de macht van het getal zo belangrijk is? Waarom moet het zo groot?
Ralf Krewinkel: “Als een voetballer van Sint-Truiden naar Anderlecht of Brugge gaat, vinden we dat niet vreemd. Het werkt overal zo. De trek naar de stad manifesteert zich overal in Europa. Met een goede buur als Aken veronderstelt het voor onze regio een krachtige gemeente.”
Waarom geen referendum organiseren?
Ralf Krewinkel: “De vraag stellen is bijna een recept voor ellende. Zoals bijvoorbeeld:
Moeten we uit Europa? Dat kun je niet met een ‘ja’ of ‘neen’ beantwoorden.”
Nu de provincie de fusie oplegt, zit u ook met problemen.
Ralf Krewinkel: “Ik bestrijd dat het een gedwongen fusie is. Beide gemeenten hebben aan de provincie gevraagd om in te grijpen. De nieuwe coalitie in Landgraaf heeft een andere koers bepaald, maar zij hebben ingestemd met de rol van de provincie. Ik nodig hen uit om dit samen te bespreken.”
Hoe gaat dit eindigen?
Ralf Krewinkel: “Met een nieuwe sterke gemeente vanaf 1 januari 2019.”