“Elke dag een beetje Russische roulette spelen”
Het seizoen van de Belgische aardbeien draait op kruissnelheid. Dat zorgt voor veel animo in Hoogstraten, waar elke dag vrachtwagens van de grootste Europese aardbeienveiling naar alle uithoeken van het continent rijden. Opmerkelijk is dat deze veiling ee
Woensdag 24 mei, zeven uur ’s ochtends. Op de veiling van Hoogstraten gonst het al van bedrijvigheid. Vrachtwagens draaien het bedrijventerrein op en truckchauffeurs uit binnen- en buitenland warmen zich in de cafetaria aan het eerste bakje koffie van de dag. Even later druppelen ook de eerste inkopers binnen. De begroetingen zijn hartelijk, de gesprekken joviaal. “Maar er wordt wellicht nergens meer gelogen dan in de cafetaria van een veilingzaal”, knipoogt Hans Vanderhallen, adjunct-directeur bij de Coöperatie Hoogstraten, de grootste aardbeienveiling van Europa. “Niemand laat in zijn kaarten kijken voor de verkoop begint. Je gaat de concurrentie niet vertellen of je veel of weinig aardbeien gaat kopen.”
Een uur voor de veiling effectief van start gaat, troont Vanderhallen ons mee naar een enorme gekoelde hal. Daar staan tientallen palletten vol Belgische aardbeien te wachten op een koper. “We veilen vandaag 326 ton. Deze aardbeien liggen vandaag al of morgen in de winkels over heel Europa. Morgen staat hier opnieuw zo’n hoeveelheid, en zo gaat het dus elke dag tijdens het hoogseizoen. Aardbeien zijn een dagvers product. Wij houden nooit iets bij voor de dag nadien. Voor eventuele overschotten - vaak aardbeien van mindere kwaliteit - hebben we een afspraak met de voedingsindustrie. Zij kopen ze op om te gebruiken in confituur, yoghurt of fruitdranken”, zegt Vanderhallen.
Grondige inspectie
Intussen trekt een klein groepje medewerkers van pallet naar pallet. Ze sleuren een rijdende trap en een tafel met computer mee. “Onze keurders, zij bewaken het keurmerk ‘Hoogstraten’”, zegt Vanderhallen. De veiling in Hoogstraten hanteert verschillende standaarden, die afhankelijk zijn van grootte en kwaliteit van de aardbei. De kweker mag zelf de kwaliteit van zijn aardbeien bepalen. “Dat systeem werkt goed, maar controle bij ontvangst en een grondige nacontrole voor de verkoop door onze keurders is wel noodzakelijk. Zij kijken eerst vanaf de trap over de palletten met aardbeien. In enkele seconden zien ze of het fruit dezelfde kwaliteit heeft. Daarna gaan ze dieper zoeken in de pallet. Om te kijken of de leverancier de mooiste aardbeien niet alleen bovenaan heeft gelegd. Indien nodig draaien ze ook de bakjes om, om zeker te zijn dat ze gevuld zijn met aardbeien van dezelfde grootte.”
Het gebeurt dat de keurders een lading aardbeien degraderen wanneer niet aan de afgesproken standaard wordt voldaan. “We nemen contact op met de kweker om te melden dat de kwaliteitsbeoordeling voor zijn levering naar beneden wordt gezet. Dat zijn niet de fijnste telefoontjes, omdat de kweker dat natuurlijk in zijn portemonnee voelt. Maar uiteindelijk is het in ieder zijn voordeel. Aardbeien van Hoogstraten zijn een kwaliteitsmerk waarvoor de Europese consument wil betalen. Als je die kwaliteitsgarantie verliest, zakt de prijs automatisch. En dat wil je als kweker ook niet.”
Elsanta
Directeur Gaston Opdekamp (60) neemt de rondleiding van zijn adjunct over. Hij is een volbloed Limburger, met roots in Dilsen-Stokkem. “Ik woon al sinds de jaren ‘80 in Wortel, een deelgemeente van Hoogstraten, omdat mijn vrouw uit deze streek afkomstig was, maar ik keer nog wel geregeld terug naar Limburg voor familiebezoeken.”
Opdekamp is intussen 15 jaar directeur van de veiling in Hoogstraten. “Aardbeien zijn ons topproduct, maar we zijn ook bekend voor paprika’s en tomaten. Het succes van onze aardbeienveiling is te wijten aan een aantal factoren. Eén: we hebben reeds in de jaren tachtig geïnvesteerd in een uitgebreide
We hebben ingezet op de kweek en verkoop van de variëteit Elsanta. Die aardbei is erg geschikt voor de export. Directeur
Gaston Opdekamp van de veiling in Hoogstraten
koelinfrastructuur, zodat aardbeien vanaf de levering in de veiling tot bij de consument in heel Europa altijd koel vervoerd worden. Twee: de coöperatie heeft ervoor gekozen om vooral te werken met één variëteit, de Elsanta-aardbei, waardoor we de export met grote volumes van een gelijkwaardig en hoogwaardig product kunnen bevoorraden. Ten derde: we verkopen uitsluitend via de veilingklok en hebben prijstransparantie hoog in het vaandel. Daarnaast is de knowhow die gedurende 30 jaar met Elsanta is opgedaan een zeer sterke troef. De rol van het nationale praktijkproefcentrum voor de aardbeiteelt in Meerle is daarbij van cruciaal belang geweest.” Directeur Opdekamp zweert bij het veilingprincipe. In sommige landen worden aardbeien via bemiddelingsafspraken verkocht. “Dat heeft zijn voordelen, omdat je als kweker op voorhand weet dat er een koper is en welke prijs hij zal betalen. Maar bij bemiddeling is achteraf vaak één van de twee partijen ongelukkig. Bij overschotten kan de prijs in elkaar klappen, maar moet de koper wel de afge-
Als manneke van 12 jaar kweekte ik al aardbeien. Toen was dat nog een zeldzaamheid Mathieu Claessens (74) Genkse exporteur van Belgische aardbeien
sproken prijs betalen, ook als die veel hoger ligt. Omgekeerd, bij schaarste moet de kweker ook leveren aan de afgesproken prijs, die dan vaak onder de actuele marktprijs ligt. Dat zorgt ook voor stress.”
Op de veiling van Hoogstraten worden alle aangeleverde aardbeien ingedeeld in verschillende categorieën. 90 procent van de aardbeien die hier verhandeld worden zijn van de Elsantavariëteit. “Deze aardbei is lekker van smaak en kan ook tegen een stootje, waardoor hij heel geschikt is voor de export”, aldus Opdekamp.
Prijszetters
Export, het woord is gevallen. Iedereen in de aardbeienbusiness kent ook de grootste spelers: Mathieu en Mathieu Jr. - of Mathy - Claessens uit Genk. Een kwartier voor de veiling start, hebben vader en zoon al plaatsgenomen op de eerste rij in de veilingzaal. Beiden hebben ze een computerscherm met de veilingklok voor hun neus. Smartphones en een groot telmachine liggen binnen handbereik. “Die veilingklok afdrukken blijft toch altijd een beetje Russische roulette spelen. Je moet zorgen dat je genoeg aardbeien kunt kopen om je klanten te bevoorraden. Maar je weet niet hoeveel aardbeien de concurrentie gaat kopen. Anderzijds mag je niet te vroeg afdrukken, want dan betaal je een te hoge prijs”, legt Mathy uit.
Zijn vader Mathieu glimlacht: “Hij is nog jong en kan zich daar soms in opwinden. Het gaat natuurlijk om veel geld. Er zijn dagen dat we voor 300.000 euro aardbeien kopen. Maar zelfs na veertig jaar maak ik nog fouten. Het verlies dat erbij komt, moet je zo snel mogelijk wegslikken. Dat hoort erbij op een veiling.”
Elke dag kijkt iedereen in de fruitsector naar de veiling van Hoogstraten, want de veilingprijs geldt officieus als de richtprijs voor aardbeien in Europa. En in Hoogstraten zelf zijn alle ogen gericht op vader en zoon Claessens. Hun exportbedrijf Clafru vertegenwoordigt 15% van de omzet in Hoogstraten, daarmee zijn ze de grootste klant op de veiling. Clafru zet gemiddeld 4 miljoen kilo Belgische aardbeien per jaar op transport naar het buitenland. Onrechtstreeks zijn het dus de Genkenaars die de Europese aardbeienprijs voor een groot stuk mee bepalen. Mathieu Claessens wuift die redenering weg. “Laat ons vooral bescheiden blijven. Je weet nooit hoe de zaken evolueren. Ik denk al jaren dat de verkoop van Belgische aardbeien op zijn piek zit, maar het blijft nog altijd stijgen.”
Voorliefde voor Scandinavië
“Ik weet niet wat het is, maar ik heb al mijn hele leven iets met aardbeien”, zegt Mathieu Claessens. “Als manneke van twaalf jaar kweekte ik aardbeien en had ik een verkoopsstandje. Ik had de teelt geleerd van een leraar op school. Aardbeien waren in die tijd nog een zeldzaamheid. Als kind was ik ook verslingerd aan boeken als ‘En eeuwig zingen de bossen’. Die beschreven het plattelandsleven in Noorwegen, dat heeft me altijd geboeid. Misschien heeft het daarmee te maken dat we vandaag vooral uitvoeren naar Scandinavië.”
“Toch ben ik eerder toevallig in de aardbeienexport gerold. We hebben al langer een fruit- en groentenwinkel op Hoevenzavel in Genk”, zegt Mathieu Claessens. “Maar in de jaren ‘70 zag ik ooit een Duitse vrachtwagen staan bij een kweker in Berbroek, bij Herk-deStad. Ik dacht: als die mannen zo ver willen rijden voor Belgische aardbeien, dan is er zeker een markt voor in het buitenland.” Scandinavië is een belangrijke markt voor de Genkse exporteurs, maar ze sturen ook vrachtwagens met aardbeien naar Engeland, Duitsland, Italië, Nederland en Frankrijk. “In het verleden hebben we ook Canada, IJsland en het Midden-Oosten gedaan. Mijn dochter was zelfs de eerste vrouw die meeging op een handelsmissie naar Saoedi-Arabië. Maar het Midden-Oosten, daar zijn we ondertussen mee gestopt. Als je de koudeketen niet kunt garanderen, heb je miserie. Een lading aardbeien die een kwartier bij 40 graden op het tarmac van een Saoedische luchthaven heeft gestaan, die is om zeep.”
Roodgloeiende telefoons
Ook al is Claessens senior intussen 74 jaar, hij pendelt nog elke dag tussen Genk en Hoogstraten. “Allesbehalve een vlotte verbinding, maar mij stoort dat niet. Wij komen elke dag voor de veiling begint naar de aardbeien kijken. Ik wil weten wat we gaan kopen. Voelen, kijken en af en toe proeven, dat hoort erbij. Je moet het product dat je verkoopt door en door kennen”, zegt Mathieu.
Aan stoppen denkt hij nog lang niet. “Ik ga door zolang ik me goed voel. En mijn telefoon heb ik altijd bij mij. ’s Nachts ligt die op mijn kussen. Of ik er een kick van krijg? Nee, voldoening, dat wel. Het is vooral belangrijk dat we onze klanten de beste kwaliteit in de beste omstandigheden kunnen leveren. Dan ben ik gelukkig. Het schept ook een vertrouwensrelatie met mensen die je misschien nog nooit gezien hebt, maar waarmee je wel elke dag via telefoon handel drijft.” Directeur Gaston Opdekamp knikt. “Vertrouwen is belangrijk in de veilingwereld. Elke kweker vindt van zichzelf dat zijn aardbeien de mooiste en de beste zijn. Soms nodigen we hen uit om eens te komen kijken wat we hier binnenkrijgen. Af en toe moeten ze toegeven dat er inderdaad soms nog betere aardbeien zijn.”
Na de veiling staan de gsm’s van vader en zoon Claessens roodgloeiend. Telefoontjes van klanten uit heel Europa die op zoek zijn naar verse Belgische aardbeien. De internationale bestellingen nemen hooguit een halve minuut in beslag. “Aan enkele woorden weten we wat onze klanten willen”, zegt Mathy. Nog voor het middaguur rijden de eerste vrachtwagens, boordevol Belgische aardbeien, naar alle uithoeken van Europa.