“Wat een accent lijkt, is vaak gewoon een ander spraakritme”
Lanakense (27) doctoreert met onderzoek naar buitenlands accentsyndroom
Stel u voor dat u na een beroerte of hersenbloeding plotseling met een buitenlands accent spreekt. Het fenomeen heet Foreign Accent Syndrome (FAS) of buitenlands accentsyndroom. De Lanakense doctoraatsstudent Stefanie Keulen doctoreert met onderzoek naar het fenomeen. “Eigenlijk gaat het om een spraakgebrek in milde vorm”, zegt Keulen. “Mensen associëren bepaalde vreemde klanken automatisch met een andere taal of tongval.” Stefanie Keulen, de nicht van de Lanakense burgemeester Marino Keulen, voerde de afgelopen jaren uitvoerig onderzoek naar FAS. Voor haar doctoraatsstudie in samenwerking met de Vrije Universiteit Brussel en de Rijksuniversiteit Groningen, onderzocht ze tal van patiënten. Dat leidde tot een opvallende conclusie. “Vaak lijkt het alleen maar alsof het slachtoffer met een buitenlands accent praat”, zegt Keulen. “FAS is eigenlijk een spraakgebrek in milde vorm. De persoon is nog wel verstaanbaar, maar spreekt bijvoorbeeld met een andere articulatie of een ander ritme. Daardoor lijkt het alsof hij of zij een buitenlands accent heeft. Mensen associëren bepaalde vreemde klanken namelijk automatisch met een andere taal of tongval.”
Varianten
FAS is volgens Keulen ook niet één duidelijk afgebakende spraakaandoening. “Er zijn verschillende varianten. Iemand kan het bijvoorbeeld krijgen na een neurologische aandoening, zoals een hersenbloeding, maar ook door een psychiatrische stoornis. Daarnaast zijn er kinderen die al op vroege leeftijd een ander accent krijgen dan hun omgeving. Ook kaakchirurgie kan in sommige gevallen leiden tot FAS.” Keulen ziet een opvallend verschil tussen de psychologische en neurologische gevallen. “Bij de eerste categorie zien we op de hersenscans niets abnormaal, bij de neurogene (veroorzaakt door een zenuw, nvdr.) patiënten is er structurele schade. Een ander opmerkelijk verschil is dat het spraakgebrek bij psychogene patiënten ineens kan verdwijnen, bijvoorbeeld wanneer ze emotioneel worden. Soms zijn ze zich daar zelfs niet van bewust. Even plots kan het vreemde accent na een tijdje terugkomen. We zien ten slotte ook vaak inconsistenties in de spraak- en/of taaltesten van psychologische patiënten die bij de neurologische niet voorkomen.” Er zijn ook neurologische patiënten die na een tijdje kampen met psychologische problemen. “Wanneer iemand bijvoorbeeld de neurogene variant van FAS krijgt, kan hij of zij anders behandeld worden door de omgeving en daardoor de eigen identiteit verliezen. Als dat lang aanhoudt, kan die persoon ook psychologisch veranderen. Hij neemt dan een ‘buitenlandse’ identiteit aan en gaat zijn accent nog versterken.” Volgens Keulen toont haar onderzoek aan dat het accent een grote invloed heeft op hoe iemand door de omgeving bekeken wordt. “Er bestaan heel veel vooroordelen op basis van spraak. Als iemands accent verandert door FAS, kan die persoon daar echt op afgerekend worden. Dat kan ook voor psychosociale problemen zorgen. Nochtans verandert het slachtoffer zelf niet door de aandoening, enkel het accent wijzigt.”