Europa als uniek ontkerkelijkt plekje op de wereldbol?

Bibliofiel Marcel Grauls tipt elke week een boek waar u slimmer van wordt. David Dessin, God is een vluchteling, De terugkeer van het christendom in de Lage Landen, uitg. Polis, 2017, 210 blz., 19,95 euro.

XTerugkeerT van het christendom?

Het boek van David Dessin opent met een picknick op een zonnige dag op een g grasveld naast de basiliek van Scherpenheuvel. Jonge gezinnen met spelende kinderen, ouderen die in gebed verzonken zijn. “Vaders roken pijp en de moeders roddelen over de afwezige leden van de gemeenschap.” Niet een beeld uit een oud boek van Ernest Claes of Felix Timmermans, maar uit de realiteit van Chaldeeuwse christenen van Turkse afkomst, alhier. Het zijn wel degelijk katholieken, ze horen bij Rome, maar we weten nauwelijks dat ze bestaan, zeker niet dat ze in de buurt zijn. Volgens een Amerikaans onderzoek telt Europa momenteel ongeveer 13 miljoen christelijke immigranten van buiten Europa. Ze zijn zeer divers, het merendeel komt uit het Midden-Oosten - Syrië, Irak - maar het kunnen ook Afrikanen of Aziaten zijn. Christenen worden in de hele wereld vervolgd, zegt Dessin. Wijzelf zien het Europese christendom als standaard, in een ontkerkelijkte, geprivatiseerde vorm. De Chaldeeërs lijken niet op ons, ze zitten onder onze radar, soms worden ze als moslims aangezien. Dessin: “In de jaarrapporten van Vluchtelingenwerk Vlaanderen komt het woord ‘christen’ niet eens voor.” Toch zijn er duizenden Chaldeeuwse christenen in Brussel, Antwerpen, Mechelen en Luik actief. Mechelen telt op zondag vier volle kerken. Daar lijkt het op. De kerken staan leeg, in 2020 telt Limburg nog 62 priesters, in 2030 nog 37, aldus Het Belang van Limburg onlangs. Wereldwijd ziet er dat anders uit. In 1900 telde de wereld 560 miljoen christenen, een derde van de wereldbevolking, en die woonden hoofdzakelijk in Europa. Vandaag zijn er ongeveer 2,5 miljard christenen, nog altijd een derde van de wereldbevolking, maar drie vierde van hen woont buiten Europa.

Wat doet Dessin?

Filosoof Dessin, adviseur ideologie op de studiedienst van de N-VA, zoekt in Vlaanderen religieuze nieuwkomers op. Hij maakt met de lezer een wereldreis onder het motto ’het nieuwe christendom heeft een eindeloos aantal gezichten’. Vaak komen ze uit landen waar een etnische zuivering aan de gang is, Syrië en Irak bijvoorbeeld. Irak telde in 2003 nog anderhalf miljoen christenen, eind vorig jaar waren er dat nog maar 275.000. Een genocide.

Daar staat tegenover dat de kerk in Indonesië explodeert, net zoals op de Filipijnen of in China, en dat ondanks de onderdrukking.

Dessin gaat achter de persoonlijke verhalen aan en die maken zijn studie compleet. In de Sint-Eligiuskerk in Borgerhout (die nu Mar Jacobskerk heet) woont hij ‘op een regenachtige septemberdag’ een Chaldeeuwse trouwplechtigheid bij. In het Syrisch-Aramees. Later spreekt hij met abuna (eerwaarde) Paulus Sati in zijn parochiehuis. Hij is een Iraakse redemptorist die het verschil tussen de christenen van het Westen en het Oosten vooral ziet in de relatie met de staat: “Wij waren nooit een staatskerk. Wij waren altijd een kerk van missionarissen en martelaars. Als het christendom zich aan een politiek vasthaakt, verdwijnt het samen met die politiek.” De priester geeft een overzicht van het allervroegste christendom waaruit zijn kerk voortkomt. In de Kerkstraat in Antwerpen werkt hij aan een cultureel centrum waar moslims en christenen elkaar kunnen ontmoeten: “Er zijn zoveel goede moslims die niet liever willen dan in vrede samenleven.”

Dessins getuigen kunnen dus ook de vrouwen van de picknick in Scherpenheuvel zijn; twee jonge juwelenontwerpsters uit Aleppo, of Mikele, een Eritrese vluchteling die met zijn vrouw en twee zoontjes achter het Centraal Station woont, of een Afrikaans gezin in de Seefhoek. Kortom, een breed spectrum, een bonte verzameling.

‘God is een vluchteling’ combineert religiegeschiedenis, veldwerk en reportages, niet rekenend op enige voorkennis. Samen met de groeiende zichtbaarheid van de islam wordt religie weer een publieke zaak. Hoe postchristelijk en postreligieus de Europese samenleving ook moge zijn. Een boeiend boek.