Gaan hun eigen weg
Mijn hypothese was dat vergelijkbaar met andere grensregio’s deze grensoverschrijdende saamhorigheid ook in beide Limburgen was ontstaan. Maar dat bleek niet zo te zijn.”
Het onderzoek start in 1866, jaar waarin het standbeeld van Ambiorix werd onthuld in Tongeren. Dat ging gepaard met de blijde intrede van koning Leopold II in Hasselt en Tongeren.
“Het nieuwe koninkrijk België had symbolen nodig. De standbeelden die in de negentiende eeuw op vele plaatsen in België werden opgericht, koppelden nationale trots aan lokaal bewustzijn. Door zijn verzet tegen een vreemde overheerser werd Ambiorix een Belgische held, en bovendien de eerste. Tongeren vormde de wieg van België en Limburg leverde de provincie waar de cultus van voorouderverering van start ging. De mythe rond Ambiorix en de status van Tongeren als oudste stad is een voorbeeld van geslaagde beeldvorming, die naderhand veel zou worden herhaald.”
Terwijl in Nederlands-Limburg helemaal geen interesse bestond voor Ambiorix.
“Zij zijn daar in 1866 nog op zoek naar hun plaats. Pas in 1867 wordt de Duitse Bond opgeheven, waar NederlandsLimburg deel van uitmaakte, maar ook Nederland bleef voor de Limburgers ‘ver en vreemd’. De meeste Limburgers hadden nooit tot Nederland behoord en de culturele overeenkomsten met Vlaanderen, Wallonië en Duitsland waren groter dan die met het Noorden. De Eerste Wereldoorlog betekende het kantelpunt omdat Nederland toen neutraal was. Er waren toen nog wel vooraanstaande figuren die pleitten voor aanhechting met België, maar ze kregen geen steun van Belgisch-Limburgse
regionalisten.”
XHet duidelijkste voorbeeld van de aparte vorming van de Limburgse identiteit is de herinnering aan de 12de-eeuwse dichter Hendrik van Veldeke. Hij had hét eenheidssymbool voor beide Limburgen kunnen zijn, maar dat is helemaal fout gelopen.
“Het is niet fout gelopen destijds, er was gewoon geen contact tussen de hoofdpersonages van de beide comités. Er was ook geen interesse voor een samenwerking.”
In Hasselt werd in 1928 een standbeeld onthuld voor de oudste der Loonse en Vlaamse dichters. Maastricht volgde tien jaar later met een standbeeld voor de grote Nederlandse dichter.
“Interessante figuren worden vaak door verschillende groepen geclaimd. Veldeke werd in beide Limburgen ingezet in een nationaal ingekaderd regionalisme. In die situatie was er voor hem geen rol weggelegd in een grensoverschrijdend Limburggevoel.”
Is dat Limburggevoel dan kunstmatig? Iets dat in stand wordt gehouden door politici en media aan beide kanten van de grens die er wel bij varen?
“Zeker niet, want je kunt moeilijk ontkennen dat het een sentiment is dat door veel mensen gedeeld wordt. Het Limburggevoel is ooit ontstaan, maar gaat geen eeuwen terug. Hetzelfde kun je zeggen over het Belgische gevoel. Voor hetzelfde geld was het allemaal anders verlopen. Het is ook geen vaststaand feit en zal nog veranderen.”
Het Limburggevoel gaat geen eeuwen terug
Karen Arijs. Vormen van regionaal bewustzijn en nationale identiteit in Belgisch- en NederlandsLimburg, 1866-1938. Uitgeverij Verloren.
historica Karen Arijs