Derde Paradijs ligt in Tongeren
Nieuwe tumuli als kunstwerk in Pliniuspark
In Tongeren verschijnen opnieuw tumuli. Zelfs drie tegelijk in het Pliniuspark. Nochtans zijn grafheuvels al bijna twee millennia uit de tijd. Maar dit is kunst. Geen graf. ‘Het Derde Paradijs’-symbool van de Italiaanse kunstenaar Michelangelo Pistoletto, geïnterpreteerd door het Limburgse duo Le Prince Evêque. Pistoletto komt het op 21 september inhuldigen. Maar eerst gingen wij naar Biella. Vanuit de gewezen textielstad in Piemonte, Noord-Italië, wil Pistoletto zowaar de wereld veranderen met zijn kunst: “De mens moet weer evenwicht vinden. Het evenwicht tussen het dier dat we zijn en de technologie.” Met een naam als Michelangelo Pistoletto moet je wel kunstenaar zijn. Hij heeft ook de genen: zijn vader Ettore Olivero Pistoletto restaureert fresco’s en is landschapschilder. Michelangelo leert de stiel in het atelier van zijn vader: “Tot ik mijn eigen weg moest gaan. Om mezelf te ontdekken.” Zichzelf ontdekken deed hij via spraakmakende spiegelkunst in de jaren 60 en 70. Kunst waarmee de wereld ook Pistoletto ontdekte, kunst die nu forse prijzen haalt. “Ik wilde me onderscheiden.”
Kunst en economie
Zegt de man die al een tentoonstelling had in het Louvre, laconiek op zijn diepbeschaduwd terras in een voor de rest klef Biella. Dat is zijn geboortestad waar hij nu met zijn vrouw en een aantal bewonderaars leeft in het Cittadellarte, een creatief lab in een oude textielfabriek. Van hieruit wil hij de wereld veranderen. Hier aan de voet van de Alpen, vanuit een textielstad tot het eind van de 20ste eeuw. “Tot de Chinezen goedkoper werden”, zegt hij. “Nu moeten we nieuwe leefregels bedenken. De ideeën zijn op. Kijk naar de debatten op tv. Hoe hol. Je moet het doen vanuit de praktijk. In plaats van democratie demopraxis. Pas doende creëer je.” Met Cittadellarte geeft hij Biella nieuw leven. Patrick Dewael, mee op werkbezoek, knikt: “Ik trek parallellen met Limburg en onze mijnindustrie, met Ford. Kunstenaars, ook in het verleden, zijn altijd voorlopers. De avant-garde, het woord zegt het zelf. Je ziet nu ook in Tongeren dat onze profilering als cultuur- en erfgoedhoofdstad van Limburg rendeert. Ook economisch.” Pistoletto, zeker geen L’art pour l’art-artiest, ziet de wereld radicaal anders. “We hebben het verknoeid. De grote ideeën, de grote ideologieën, ze hebben het verknoeid. Ik geloof dat een plus een drie is. Dat je de dingen pas kan veranderen op kleine schaal en dan pas de maatschappij”, filosofeert hij. Al lijken zijn ideeën soms naïef. En zijn gedachtesprongen zijn niet altijd helder. Maar die inschatting kan ook liggen aan te veel cynisme dat overal loert. En aan onze beperkte geest. “Ik ben een kunstenaar, weet je”, glimlacht hij ontwapenend.
Eenvoud
De kwintessens van dat ideeëngoed ligt in het concept van zijn ‘Derde Parijs’. Zijn variant op het oneindigheidssymbool van de liggende acht. In 2003 schrijft deze totaalkunstenaar het manifest ‘Het Derde Paradijs’ en bedenkt er meteen het symbool bij. “In plaats van een liggende acht een keer te laten kruisen, laat ik hem twee keer kruisen. Zo ontstaat een derde cirkel. De linkse cirkel is het eerste paradijs, de natuur. De rechtse cirkel is het tweede paradijs, die van de industrie, de technologie. De middelste is het derde paradijs. De verzoening tussen natuur en technologie.”
Op YouTube staat een filmpje waar je Pisoletto zijn Derde Paradijs met een stift op een glasplaat ziet tekenen. Ik, schrijft hij in de linkse cirkel. Jij, in de rechtse cirkel. Wij, in de middelste cirkel. Zo eenvoudig. Zo mooi ook.
Wereldwijd
Pistoletto’s Derde Paradijs wordt een succes. Meer dan honderd ambassadeurs heeft hij wereldwijd om zijn ideeëngoed uit te dragen. Elk continent heeft steden die willen uitpakken met hun interpretatie van dat Paradijs. Het idee lenen mag. Voor niets zelfs. ’t Is voor de goede zaak. Op voorwaarde dat Pistoletto het project op voorhand oké vindt. Zo komt er in Tongeren, als eerste stad in België, een Derde Paradijs. Een interpretatie van het Limburgse kunstduo Le Prince Evêque.
“Die combinatie van tumuli en het oneindigheidsteken bovenop bij ons vind ik zeer geslaagd”, zegt Patrick Dewael. “Het is Tongerse geschiedenis en tegelijk onze toekomst. Natuur en technologie willen verzoenen is toch de uitdaging van onze tijd. Want we eten onze planeet op. En daarom is Pistoletto bijzonder relevant.”