Rechtse populisten breken door
Anti-migrantenpartij Alternative für Deutschland rukt op naar hart Duitse politiek
AKEN -
De rechts-populistische partij Alternative für Deutschland kan zondag bij de Bondsdagsverkiezingen volgens de laatste peilingen de derde grootste partij in het Duitse parlement worden - waar ze nu niet eens in zetelt. De Nederlands-Limburgse journalist Paul van Gageldonk onderzocht de opkomst van de partij in zijn nieuwe woonplaats Aken. “Zondag ga ik hier naar de verkiezingsavond van de AfD. Het ziet er naar uit dat dat wel eens een feestje kan worden.” Amper vier jaar geleden leidde de pas opgerichte Alternative für Deutschland (AfD) een marginaal bestaan als partij van professoren die de euro afwezen en terug naar de glorieuze D-Mark wilden. En toen kwam de vluchtelingencrisis. De AfD veranderde in (of: werd overgenomen door) een radicale anti-islam- en anti-migrantenpartij. Die ging vissen in het electorale zwarte gat rechts van de CDU-CSU. Intussen maakt ze volgens sommige peilingen kans om de derde grootste fractie in de nieuwe Bondsdag te worden. Een enkele poll begin deze week gaf haar zelfs 12 procent. Daarmee zou ze 85 zetels halen. Een grote entree voor een partij die bij de vorige verkiezingen nauwelijks bestond. Het zou ook een echte doorbraak voor uiterst-rechts in de Duitse politiek zijn. Eerdere partijen van die strekking haalden de kiesdrempel niet. Volgens de Nederlands-Limburgse journalist Paul van Gageldonk, die anderhalf jaar geleden vanuit het Belgische Moresnet naar Aken verhuisde, kan het resultaat voor de AfD zondag nog hoger liggen: “Je hebt de gordijntjesbonus waar Wilders bij ons ook van profiteerde. Mensen geven niet toe dat ze op zo’n partij stemmen maar in het stemhokje doen ze het dan toch.”
U hebt de AfD - en in het bijzonder de Akense afdeling aan een diepteonderzoek onderworpen, met als resultaat uw boek ‘De redders van het Avondland’. U beschrijft een verdeelde formatie waarin conservatieven met extreemrechtse nationalisten samengaan - en met vaak heel doorsnee kiezers.
“Ik heb mijn boek opgezet rond de vragen: wie zijn de initiatiefnemers van die partij, wie zijn de leden, wie de kiezers? Wat beweegt hen? De AfD heeft in haar korte bestaan een metamorfose ondergaan. Ze begon als een anti-europartij die ontevredenen uit de Union en de liberale FDP aantrok. Ook in Aken is de AfD gestart als eurokritische formatie. Het AfD-gemeenteraadslid Mara Müller is een juriste die naar eigen zeggen altijd rechts-liberaal stemde en zich in 2013 vanwege de eurocrisis bij de AfD aansloot. Aanvankelijk wees niets erop dat de partij in rechts-populistisch vaarwater zou belanden. Maar dat was gauw het geval. Er stroomden meer en meer ‘Wutbürger’ (boze burgers) toe. Ook in Aken waar de partij het niet gemakkelijk had om voet aan wal te krijgen. Aken heeft een sterke studentenbevolking. In een wijk als deze (bedoeld is Frankenberg, een buurt met mooie Gründerzeithuizen en een park, red.) wordt ook veel Groen gestemd. De AfD werd ook hier een toevluchtsoord voor dakloze rechts-radicalen. Iemand als Markus Mohr, die eveneens raadslid werd. Hij bracht aanhang uit rechts-nationalistische hoek mee, zoals de Burschenschaftler (leden van ultraconservatieve studentenclubs) of de aanhang van extreemrechtse internetfora. Dat leidde er weer toe dat oorspronkelijke sympathisanten afhaakten omdat ze niets te maken wilden hebben met een extreemrechtse partij. In de AfD zie je een permanente richtingenstrijd. Er is weinig of niets dat haar samenhoudt, behalve die twee thema’s: de afkeer van de euro en sinds 2015 de woede over Merkels ‘Willkommenskultur’. Ze weten dat ze tot elkaar veroordeeld zijn want anders knalt de partij uit elkaar - wat alsnog kan gebeuren. Ook in Aken zit de AfD met dat structurele probleem. Markus Mohr zocht contact met de uiterst-rechtse partij Pro NRW. De AfD-leiding had dat verboden omdat die op de lijst van extremistische groepen staat die in de gaten gehouden worden door de Bundesverfassungsschutz (binnenlandse veiligheid, red.). Intussen vormt hij met het pro-NRWraadslid een eigen groep in de raad, de Allianz für Aachen. “
De AfD heeft geen Wilders-achtige leidersfiguur. Ze wordt in deze verkiezingscampagne