Onderzoek om van in slaap te vallen
De Nobelprijs 2017 voor geneeskunde gaat naar drie Amerikaanse onderzoekers die de werking van onze biologische klok achterhaalden. Het onderzoek van Jeffrey Hall, Michael Rosbash en Michael Young opent de weg naar therapieën om slaapproblemen en jetlags te overwinnen, maar zover zijn we nog lang niet. Hun onderzoek heeft het leven gekost aan ontelbaar veel fruitvliegjes, maar het was de moeite waard. Dankzij Jeffrey Hall, Michael Rosbash en Michael Young weten we nu hoe dat dag- en nachtritme precies aangestuurd wordt. Daarom krijgen ze de Nobelprijs. “Mensen, dieren en planten hebben allemaal een bioritme, maar fruitvliegjes hebben het voordeel dat ze zich bijzonder snel reproduceren en dat hun genetisch materiaal sterk gelijkt op dat van de mens”, zegt professor Johan Verbraecken van het slaapcentrum in het UZ Antwerpen. “Hall, Rosbash en Young identificeerden bij fruitvliegjes met een verstoord dag- en nachtritme dat het probleem terug te brengen was tot drie genen die elk een eiwit produceren dat de biologische klok aanstuurt. Met die kennis kan je aan de slag om de eiwitten na te maken en het waak-slaapritme te manipuleren”, zegt Verbraecken.
Geheugenproblemen
Volgens het Nobelprijscomité leert het werk dat een goede slaaphygiëne van vitaal belang is. “We nu beter waarom we op tijd moeten slapen en waarom het belangrijk is om dat in het donker te doen”, zegt het comité. En dat is belangrijk. Want volgens Liesbeth Aerts van het centrum voor hersenonderzoek van de KU Leuven heeft de biologische klok een brede impact op de gezondheid. “Iedereen denkt direct aan slapeloosheid en jetlags, maar een verstoring van de biologische klok heeft veel meer gevolgen. Het heeft een invloed op onze hormonenhuishouding, lichaamstemperatuur, bloeddruk en spijsvertering, en wordt onder meer gelinkt aan depressie, bipolaire stoornissen en geheugenproblemen. Als we erin slagen die klok zelf in te stellen, zal dat helpen om een heel spectrum aan ziekten te behandelen.”
Nog maar het begin
Al is dat nog niet voor meteen. Want hoewel de ontdekking van de genen al van de jaren tachtig en negentig dateert, heeft die kennis nog geen baanbrekende behandelingen opgeleverd voor mensen met slaapproblemen. “Omdat onze biologische klok een comweten plex raderwerk is”, zegt Johan Verbraecken. “De genetica is nog een relatief jonge wetenschap die pas nu echt aan het boomen is.”