GEVANGENEN ALS BUUR
Genk in de running voor proefproject dat veroordeelden huisvest in de stad
Vanaf volgend jaar worden er als proefproject twee ‘detentiehuizen’ in Vlaanderen en Wallonië opgericht waarin een tiental gevangenen samen opgesloten wordt. De huizen moeten een alternatief zijn voor de grote, anonieme gevangenissen waar mensen na een veroordeling jaren achter slot en grendel zitten. Genk is een van de Vlaamse steden die in de running zijn, binnenkort hakt Justitie die knoop door. “Zo’n detentiehuis is goed voor dader, slachtoffer én samenleving. Elke gedetineerde krijgt vanaf de start een eigen begeleider, die hem of haar moet helpen een nieuwe toekomst op te bouwen. Op basis van zijn sterktes en talenten. De buurt wint, de gevangene wint”, zegt Marjan Gryson van vzw De Huizen, de inspiratie achter de nieuwe detentiehuizen.
Vzw De Huizen kwam dus met het idee van detentiehuizen. Vanwaar de mosterd?
“Als maatschappij moeten we weer leren om op een andere manier om te gaan met mensen die fouten maken, met onze zwarte schapen. Omdat we gezien hebben dat gevangenissen niet werken, zo’n 44 procent hervalt na de vrijlating. We steken mensen letterlijk in ‘huizen van bewaring’, ver weg van de gewone samenleving. Liefst ergens op een industrieterrein buiten de stad. We doen weinig of niets met die gedetineerden. Pas op het moment dat ze vrijkomen, herinneren we ons weer dat ze er zijn. Waardoor die gevangene niet bepaald klaar is voor vrijlating en de maatschappij nog veel minder. Terwijl detentie moet gericht zijn op een terugkeer in de samenleving, op re-integratie. Het beste recept tegen hervallen? Een goed sociaal netwerk, een job, vrijwilligerswerk... Maar dat raken mensen heel vaak kwijt als ze jaren weggestoken worden.”
En dus zien jullie een oplossing in ‘huizen’, tussen u en mij?
“Die kleinschaligheid, middenin een stad of dorp, is cruciaal. Nu zitten gedetineerden in massafabrieken. Als je re-integratie in de samenleving wil, moet je toch ook zorgen voor een beetje normale omgeving. Een groep gedetineerden die samenleeft in één huis dus, maar waarvoor individuele oplossingen worden gezocht. Elke mens is immers anders. Het is de bedoeling dat elke gedetineerde vanaf het begin dat hij of zij binnenkomt een individuele begeleider krijgt. Iemand die samen met hen op zoek gaat naar een toekomst. Nu wordt heel vaak gefocust op het verleden: wat is er misgelopen, waardoor zijn mensen in de fout gegaan? Je versterkt de problemen net door daarop te focussen. Wij vinden dat je moet kijken naar de toekomst. Wie wil je zijn als je buitenkomt? Wat voor vader, mens, werknemer...? En hoe gaan we dat bereiken? Dat realiseer je niet met eenzelfde aanpak voor honderden gevangenen. We gaan eerst de eigenschappen versterken die er al zijn, zoals bijvoorbeeld het feit dat die persoon een goede vader is. Zo iemand moet zo veel mogelijk contact behouden met de kinderen, zodat hij een goede papa kan blijven. En dan moet er werk worden gemaakt van wat er nog nodig is, bijvoorbeeld zelfs een lerarendiploma halen tijdens de gevangenschap en overdag stage lopen vanuit het detentiehuis. Voor de ene gevangene is opleiding belangrijk, voor de andere is afkicken en werken aan agressie prioriken, Marjan GRYSON
vzw De Huizen tair. Differentiatie, woorden.”
met
andere
Dat klinkt mooi maar ook duur.
“Niet duurder dan mensen in de gevangenis opsluiten. Als het beter is, mag het iets kosten. Maar we hebben een businessplan opgemaakt voor een detentiehuis van 26 gedetineerden: de dagprijs voor een gedetineerde (203 euro) lag daar onder de dagprijs voor iemand die opgesloten is in de gevangenis van Beveren (230 euro).”
Maar vzw De Huizen: wie zijn jullie?
“Het is eigenlijk ontstaan met een artikel van de directeur van de gevangenis van Oudenaarde, naar aanleiding van de bouw van nieuwe gevangenissen na verschillende jaren bouwstop. De vraag was of dat wel de oplossing was om het capaciteitsprobleem op te lossen? Zeker als je weet dat ze niet wer- gezien de recidivismecijfers. Moeten we echt gevangenissen gaan bijbouwen die een perfecte kopie zijn van een gevangenis van een eeuw geleden? Zo is dan een groep mensen samengebracht om daarover na te denken: kunstenaars, journalisten, politici, juristen, rechters, ondernemers... En daaruit is het idee van detentiehuizen gegroeid.”
Twee jaar na dat eerste idee hebben jullie het gelanceerd en vanaf 2018 wordt al werk gemaakt van de eerste twee huizen. Verbazingwekkend snel, voor toch een omstreden idee. Niet in mijn achtertuin, had ik verwacht als globale reactie.
“Wijzelf ook wel een beetje. Maar de reacties waren, na de nodige uitleg, overwegend positief. Een detentiehuis moet overigens een meerwaarde voor iedereen zijn: een win-win voor zowel de gedetineerde, het slachtoffer als de samenleving zelf. Communicatie is cruciaal, vooraf moet er gekeken worden wat er nodig is in die buurt. Bijvoorbeeld een bakker, omdat er die niet meer onmiddellijk te vinden is. Waarom zou het detentiehuis dan geen opleidingsplek kunnen zijn en tegelijk ook de broden verkopen? Of een fietsenherstelplaats. Misschien kan het huis zelfs een ontmoetingsplaats voor de buurt zijn geen cultuurzaal meer is.”
als
er
Minister van Justitie Geens staat in elk geval achter het idee?
“Vanaf 2018 komen er twee detentiehuizen, in de praktijk zullen dat transitiehuizen zijn. Die zijn bedoeld voor mensen aan het einde van hun straf, om de overgang naar de samenleving makkelijker te laten verlopen. Eentje in Vlaanderen en een in Wallonië. In de jaren daarna volgen er nog, alles samen goed voor zo’n honderd gedetineerden. Uiteindelijk hopen we uiteraard dat er niet gestopt wordt tot alle gevangenissen weg zijn. Alleen zal dat veel tijd vergen. Maar voor alle duidelijkheid: het is de overheid die de plannen gaat uitrollen, wij gaan die huizen niet runnen. We gaan er enkel over waken dat het allemaal goed loopt.”
Zeker in de running is Genk. Burgemeester Wim Dries is zelfs een fan van het eerste uur.
“Hij sprak zelf over Wimby, iets wat we graag van hem hebben overgenomen: Welcome in my backyard, naar analogie van alle protesten tegen windmolens en dergelijke (Nimby: not in my backyard, niet in mijn achtertuin, nvdr.). Er worden nu de dossiers van een vijftiental steden bekeken, onder meer ook Ieper.”
De maatschappij moet op een betere manier leren omgaan met haar zwarte schapen