“Mijn ambitie? Een medicijn vinden dat heel veel mensen helpt”
LIMBURGER ÉN WERELDBURGER
SAN DIEGO/LANAKEN - Stel hem een vraag en de pen kan niet volgen. De volzinnen, grammaticaal juist, rollen eruit. Steven Biesmans lijkt wel voorbestemd voor die ‘Golden State California’: een onvervalste positivo met open geest en bovendien topwetenschapper in San Diego, het wereldcentrum voor research in de biotechnologie. Hij heeft ambitie: “Als neurobioloog wil ik een goed medicament kunnen vinden dat mensen kan genezen. Neurologische aandoeningen als Alzheimer, MS, Parkinson of ALS zijn veel te ingrijpend voor patiënten en hun dierbaren.” Er is nog iets waarom hij voor Amerika in de wieg lijkt gelegd. Zeg niet op z’n Vlaams Steven tegen hem. Zeg Stieven. Op z’n Engels. “M’n ene ouder wilde me Thomas noemen, de andere Yves. Het compromis was Steven. Maar dan wel met de ie-klank.”
Op zijn zachtst gezegd, Stevens leven is interessant. Deze jonge vader deelt met zijn Portugese vrouw en “liefde op het eerste gezicht” Salomé een passie voor reizen, lekker eten en wetenschap. Met de techniek van geïnduceerde
stamcellen is hij op zoek naar ultieme medicijnen.Voor die techniekkreeg de Japanse wetenschapper Yamanaka in 2012 nog de Nobelprijs voor Geneeskunde. Daarmee ging StemoniX uit San Diego aan de slag. De biomedische start-up is nauwelijks drie jaar oud en barst nu al uit zijn voegen.
Vegas
Bij die start-up is Steven leidinggevend wetenschapper binnen het
brainteam, de afdeling die zich bezighoudt met hersencellen. “Waarom San Diego? Omdat het de wereldwijde hub is voor biomedische wetenschap en farmacie. Hier zijn universiteiten, academische en private onderzoekscentra en al die bedrijven en bedrijfjes in de biotechnologie.”
Stof genoeg om over te praten, beginnen doen we met die vervloekte gebeurtenis in Las Vegas, eerder deze week. Waarbij een 64-jarige Amerikaan minstens 60 concertgangers doodde en nog eens honderden anderen verwondde met geweersalvo’s vanuit een hotelsuite op een 31ste verdieping.
Is Amerika in shock?
“Toch wel. Het is veelbesproken. Er heerst ongeloof. Iedereen is het erover eens dat het nooit meer mag gebeuren. Een jeugdvriend van een collega was op het concert en heeft een kogel in het been gekregen. Zijn dijbeen was verbrijzeld, maar vitale slagaders bleven gelukkig gespaard.” “Prominente mediafiguren en politici roepen op tot verandering en preventie, maar massale schietpartijen blijven een groot probleem in de VS. De meningen over hoe ze kunnen worden voorkomen, zijn en blijven verdeeld.”
Vegas ligt voor Amerikaanse begrippen niet zó ver van San Diego.
“Salomé en ik hebben het bezocht om het eens gezien te hebben. Niet zozeer om te gokken, maar wel om bijvoorbeeld Cirque du Soleil te zien. Na twee dagen hadden we het wel gezien. Eerlijk gezegd moest ik nadien echt afkicken. We hebben dat gedaan met een flinke portie natuur. We zijn veel meer
outdoorpeople. Las Vegas is bijzonder artificieel.”
Hoe zijn jullie in San Diego terechtgekomen?
“Bij een herstructurering van Janssen Pharmaceutica, waar ik onderzoek voor deed tijdens mijn doctoraat, verhuisde een deel van het onderzoek naar San Diego. Het kwam erop neer dat ik er ook regelmatig moest rapporteren. Uiteindelijk hebben ze mij gevraagd of ik naar San Diego wilde komen voor een postdoctoraal voor een wetenschappelijke organisatie. Het bedrijf waarvoor ik nu werk is dan weer privé.”
Er moet dus geld verdiend worden.
“Daar komt het uiteindelijk op neer.” (lacht)
En uw vrouw?
“Aangezien San Diego the place to
be is voor neurowetenschappers, was die verhuizing voor Salomé, die ook neurowetenschapper is, geen probleem. Binnen de week had ze werk. Ze werkt nu voor Scripps, een onderzoeksinstituut. We wonen hier nu 3,5 jaar.”
Kan u uw werk in mensentaal uitleggen?
“Hersenen zijn het meest complexe orgaan in ons lichaam. Waarschijnlijk zullen we ze nooit helemaal doorgronden. Maar veel neurologische aandoeningen vinden daar wel hun oorsprong. Het probleem is om goed werkmateriaal te vinden waarmee je kan experimenteren om tot een goed medicament te komen. Je kan wachten tot iemand sterft om hersenonderzoek te doen, maar veel hersencellen zijn dan al verwoest. Gezonde hersenstalen kan je uiteraard niet nemen. Je kan ook cellijnen opzetten uit bepaalde tumoren en die genetisch aanpassen zodat ze zich blijven delen om ze zo te bestuderen, maar dat blijven hoe dan ook artificiële cellen.”
En proefdieren?
“Er zijn grote verschillen tussen dierlijke en menselijke hersencellen. Een dier rijdt geen auto, praat niet en redeneert anders. Alzheimer bijvoorbeeld komt nauwelijks voor bij dieren in het wild. Als dieren in het wild ziek worden, worden ze opgegeten. Tweeduizend jaar geleden werd de mens gemiddeld ook maar dertig jaar. Nu blijven we leven tot we 80-90 jaar zijn. Proefdieren zijn dan niet voldoende om alle aspecten van een complexe menselijke ziekte te bestuderen.”
Wat dan wel?
“We werken met geïnduceerde stamcellen, een hele nieuwe techniek. Daarmee kunnen we van een volwassen cel, bijvoorbeeld een huidcel, een stamcel maken. Stamcellen zijn dan weer cellen in het embryo die zich eerst veelvuldig delen en dan pas specialiseren in een bepaalde functie. En zo bijvoorbeeld hersencel worden. Met die techniek kunnen we het proces omdraaien en gaan we terug in de tijd: van huidcel naar stamcel.” “Voordeel: geen ethische bezwaren meer terwijl stamcellen zich wel kunnen blijven delen en delen. Met een heel specifiek protocol kunnen we zo’n geïnduceerde stamcel omvormen tot een hersencel. Stel: u heeft Alzheimer, dan zou ik een cel van u kunnen nemen, maar ook een van uw gezonde broer. Zo kunnen we vergelijken. Niet alleen met uw broer, maar ook nog met honderden anderen.”
Kan u dan hersenen namaken?
“We kunnen wel verschillende types van hersencellen maken en zo tot micro brains komen. Dat zijn natuurlijk nog geen hersenen, maar wel een nabootsing waarbij we op grote schaal honderdduizenden stoffen kunnen testen. Bijvoorbeeld op bijwerkingen. Zo zijn we aan het zoeken naar een kandidaat-medicijn voor epilepsie, MS, Alzheimer, depressie, schizofrenie… Mijn grote hoop is dat ik mag bijdragen aan een medicament dat heel veel mensen kan helpen. Dat geïnduceerde stamcellenonderzoek is de toekomst in mijn tak van de wetenschap. Het is echt fijn dat ik daar een deel van uitmaak.”
Nieuwe medicamenten zijn meestal wel superduur.
“91 procent faalt zodra ze uit de labfase komen, zodra ze bij mensen toegepast worden. Van de resterende 9 procent, in eerste instantie beloftevol, raakt slechts een klein deel uiteindelijk op de markt. Dit proces duurt gemiddeld 12 jaar en kost dan drie miljard. De farmaceutische bedrijven werken met patenten van 25 jaar. De investering moet dus in relatief korte tijd terugverdiend worden. Dat is het probleem.”
Klassieke slotvraag: komen jullie nog terug?
“Het leven hier is niet slecht. Het enige nadeel is dat het zo ver van huis is. Ik ben in die drie jaar nog maar twee keer thuis in Lanaken geraakt. Misschien daarom dat ik tegen Thomas plat Lanakens praat. Salomé verstaat trouwens beter Lanakens dan Nederlands.
(lacht) Maar eens keren we toch terug naar Europa. Ergens waar goeie jobs in onze sector te vinden zijn en waar we minder ver van huis zijn. Zoals bijvoorbeeld Frankrijk, Zwitserland of België.”
En het Portugal van uw vrouw?
“Portugal is het ideale land om onze pensioenjaren door te brengen.” (lacht)