“Voerens landschap gaat naar de knoppen”
De Voerstreek stond met stip op 1 in een onderzoek uit 2014 naar landschappelijke aantrekkelijkheid in Vlaanderen. Maar het typische landschap dat Voeren zo uniek maakt, wordt volgens de onderzoekers van de Vlaamse instellingen INBO, ILVO en VITO bedreigd door de schaalvergroting in de landbouw. “Het bocagelandschap van Voeren met weides, haagjes en hekjes is meer dan honderd jaar geleden ontstaan door menselijke interventie. Een paar honderd jaar geleden was Voeren een andere streek met veel graanteelt en akkerbouw, maar door de komst van lokale melkveehouderijen zijn de weides ontstaan die nu ook zo in trek zijn bij toeristen”, zegt Erwin Wauters van het ILVO, het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek.
Familiale bedrijven
“Maar de traditionele melkveehouderij op basis van gras, die in Voeren nog sterk aanwezig is, staat onder druk van internationale concurrentie. Melkboeren in de rest van Vlaanderen en Nederland schakelen over naar intensievere landbouw met grotere kuddes. Die dieren blijven vaker op stal en zo moeten graslanden plaats ruimen voor maïsvelden. In Voeren is er een andere evolutie: lokale, familiale bedrijven doen niet mee aan dat proces omdat ze die weg niet kunnen of willen bewandelen.” De gronden worden ingenomen door grote landbouwbedrijven, soms van over de grens, met minder verbondenheid met de streek. In 1980 kwamen alle landbouwers nog uit Voeren zelf. Nu is nog twee derde van de landbouwgrond in gebruik door lokale boeren. “Die nieuwe landbouwers ploegen weilanden om tot akkers. Haagjes, heggen, beekjes en hekken verdwijnen om de akker te rationaliseren en zo verdwijnt ook het door toeristen geliefde pittoreske karakter van de Voerstreek. Op dit moment is het nog niet rampzalig, maar aan dit tempo zal het typische landschap over tientallen jaren verdwenen zijn.”
Eet Voerens
Dat zou niet alleen slecht nieuws zijn voor de toeristische sector, maar ook voor het klimaat. “Koeien zorgen weliswaar ook voor milieuproblemen - ze stoten veel methaan uit - maar ecologische graslanden nemen veel koolstof op, wat dan weer goed is tegen de klimaatsverandering en voor de biodiversiteit van het akkerland. Bovendien zijn akkers erosiegevoeliger dan weilanden. Dat kan in een streek als Voeren, met veel hellingen, zorgen voor extra modderstromen.” De onderzoekers reiken ook twee oplossingen aan. “De overheid moet ervoor zorgen dat die familiebedrijven minder administratieve zorgen hebben. Daarnaast heeft Voeren nood aan een alternatieve voedselketen waardoor de lokale bedrijven niet meer in concurrentie staan met die geglobaliseerde producten. Dat kan door een eigen label te creëren waarbij de link wordt gelegd met het Voerens landschap. Wie Voerens eet, redt het landschap. In de Alpenregio is men er zo in geslaagd om lokale bedrijven en het landschap in stand te houden.”
Achterpoortjes
“Als we niets doen, gaat het landschap naar de knoppen”, zegt ook burgemeester van Voeren Huub Broers. “Als overheid hebben we al een vergunning opgelegd om bepaalde weilanden te scheuren of te frezen en ook gaan we kleine landschapselementen als hoogstambomen en heggen beschermen. We moeten wel, want Voeren teert op de schoonheid van het landschap. Helaas zijn er veel achterpoortjes in de wetgeving, waardoor het grasland toch verdwijnt. We gaan ook met de boeren samenzitten om een eigen label te ontwikkelen, want we hebben genoeg unieke producten. Om maar één voorbeeld te noemen: onze wijnen winnen belangrijke prijzen in het buitenland.”