Belgische F-16’s verjagen Russen 16 keer boven Estland
Belgen beschermen Baltische luchtruim nog tot 10 januari
Sinds 5 september hebben Belgische F-16’s 16 keer Russische militaire vliegtuigen onderschept. De Russen dreigden het Estse luchtruim binnen te vliegen. Tot 10 januari beschermen vier Belgische F-16’s mee het Baltische luchtruim. “Vooral in september was er een piek met elf tussenkomsten”, zegt F-16-piloot Baudouin ‘Slip’ Frippiat. Ämari ligt helemaal in het noordelijkste puntje van Estland, de noordelijkste van de drie Baltische staten. De grens met Rusland is niet ver van hier. De nu met NAVO-centen gemoderniseerde vliegbasis, van waaruit de Belgen opereren, was tot 1989 nog van de Sovjet-Unie. Wie de kaart voor ogen haalt, weet dat de kortste vluchtroute tussen Sint-Petersburg en Kaliningrad, die Russische enclave tussen Polen en Litouwen, boven Estland ligt.
Omstreden rots
“September was het drukst”, vertelt detachementscommandant Baudouin Frippiat, een piloot uit Florennes, over de interventies van de Belgische F-16’s. “De Russen hebben toen met meer dan 100.000 man geoefend in het westen van Rusland. ‘Zapad’ was hun grootste legermanoeuvre sinds 1981. Dat was te merken.” In september en oktober was Kleine-Brogel hier de leidende eenheid, nu wordt het gros van het 50koppige detachement geleverd door Florennes. Frippiat: “Wij komen tussen als men zich niet houdt aan de internationale afspraken. Dat wil zeggen: als er geen radiocommunicatie is met de luchtverkeersleiding, wanneer vooraf geen vluchtplan is ingediend of indien er geen identificatiesignalen zijn.”
De Russen vliegen steeds weer op de limiet van het internationale luchtruim. Lees: net niet in NAVO-luchtruim. “Alleen bij een stuk rots in de Oostzee voor de kust van Estland dringen ze echt binnen. Die rots is omstreden. De Esten beschouwen die als van hen, voor Russen is die Russisch. Daar vliegen ze graag even boven en zijn we al vaker moeten tussenkomen.” In het luchtruim in het westen, bij ons dus, gebeuren scrambles (interventies, nvdr.) door onze F-16’s bijna altijd bij civiele vluchten. “Omdat bijvoorbeeld het identificatiesignaal niet opstaat”, licht Manfred Reudenbach van het NAVO-hoofdkwartier Luchtcommando in Ramstein toe. “Hier in de Baltische staten is het net andersom: het overgrote deel van de scrambles komt er omdat de Russen zich bewust niet kenbaar maken.” Zo hebben de Belgen op 12 november nog een Russische Suchoi onderschept die een voor spionage omgebouwde Ilyushin-cargovliegtuig begeleidde.
Hernieuwde Koude Oorlog
Sinds 2004, toen de Baltische staten – zonder gevechtsvliegtuigen – toetraden tot de NAVO, verdedigt de NAVO hun luchtruim. Sinds 2014, toen Rusland het Oekraïense schiereiland de Krim annexeerde, is de opdracht zelfs uitgebreid van vier naar twaalf tot zestien jachtvliegtuigen. België doet al voor de zevende keer mee. Gemiddeld doet de NAVO zo’n 110 scrambles per jaar boven de Baltische staten. In ‘Krimjaar’ 2014 waren het er 160. “We merken dat de Russische piloten assertiever vliegen bij spanningen tussen NAVO en Rusland”, zegt generaal-majoor vlieger Frederik Vansina, baas van de Luchtmacht. “Als het geopolitiek rustiger is, vliegen de Russen ook relatief rustiger.”
Vansina doet een opmerkelijke uitspraak: “De NAVO kan hier maar vliegen bij gratie van de Russen. Elk doel in het Baltische luchtruim kunnen ze met hun grond-luchtraketten raken. Daarvan hebben ze een indrukwekkend arsenaal uitgerold in het westen van Rusland. Ze hebben ook formidabel geïnvesteerd in nieuwe jachtvliegtuigen. De nieuwe Suchoi’s zijn eigenlijk beter dan onze F-16’s. Als de Russen echt njet zeggen, kan de NAVO hier niet vliegen. Hoe zei secretaris-generaal Stoltenberg het weer? ‘Officieel spreken we niet van een nieuwe Koude Oorlog, maar het heeft er wel alle kenmerken van.’”
Zuinige Belgen
De Belgische operatie duurt tot 10 januari. Dan lossen Italianen de Belgen af in Ämari. De Italianen komen met 120 man en vier Eurofighter-gevechtsvliegtuigen. De Belgen doen het nu met vijftig man en vier F-16’s. “Dat betekent dat de F-16’s superefficiënt zijn, maar ook dat wij elke euro twee keer omdraaien”, zegt Vansina. De Belgische deelname aan de zogeheten Enhanced Air Policing Mission kost 4,3 miljoen euro bruto. Daar komt nog 0,2 miljoen netto bij voor onder meer vergoedingen tijdens een operatie.
Van september tot december 2018 bewaken onze F-16’s opnieuw het Balticum, dan boven Litouwen. Ook zullen Belgen in 2018 opnieuw meedoen aan Battlegroups met NAVO-troepen aan de grond in de Baltische staten. Dan niet met logistieke steun zoals in 2017, maar met gevechtstroepen. De bedoeling van dat spierballengerol: de Russen laten merken dat de hoeksteen van het NAVO-verdrag – wie een lidstaat aanvalt, valt de hele NAVO aan – ook in de noordoostelijke hoek van de NAVO geldt.
2018 wordt overigens een bijtankjaar voor de luchtmacht. Even rustig aan. “Dat mag na tien jaar ononderbroken luchtoperaties”, zegt Vansina. “Afghanistan, Libië, IS… Het ritme was erg hoog.” Zo komen op 27 december de F-16’s terug van de strijd tegen IS vanuit Jordanië, voorlopig althans.