“Instellingen trekken dagprijs op”
Nu al discussie over nieuwe berekening van verblijfskosten voor personen met handicap
“De instellingen voor personen met een handicap zijn hun bedragen voor de verblijfskosten aan het optrekken”, zegt Marc Van Gestel van het Vlaams Netwerk Kritische Ouders. “Tot nu was dat 34 euro per dag, de eerste voorstellen die nu circuleren gaan al richting 39 euro. Straks komen de personen met een handicap dus niet meer toe met hun uitkering en moeten ze bij het OCMW aankloppen.” Van Gestel heeft ook vragen bij de 190 euro ‘zakgeld’ per maand die verdwijnt. “Anderzijds wordt de socioculturele bijdrage nu eerlijker verdeeld: die gaat naar iedereen”, reageert Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V). De hervorming van de financiering voor personen met een handicap is tegelijk eenvoudig én ingewikkeld. Volgens het nieuwe systeem krijgen de personen en niet meer de instellingen een budget. Maar die omschakeling zorgt ook voor nieuwe problemen. Personen met een handicap betalen met de persoonsvolgende financiering die ze van de Vlaamse overheid krijgen de zorg, en met de uitkering die ze van de federale overheid krijgen het verblijf (de kosten voor wonen, poetsen en eten...). “Tot nu toe waren die verblijfskosten gemiddeld 34 euro per dag”, zegt Marc Van Gestel van het Vlaams Netwerk Kritische Ouders, een netwerk van ouders met kinderen met een handicap. “Een aantal instellingen zegt dat ze met die 34 euro per dag niet meer toekomen. Ze zijn hun prijzen aan het herbekijken.”
Gebruikersraad
“Normaal gezien moet dit pas tegen eind 2020 geregeld zijn”, zegt Marcel Luys, vader van Simon die een ernstige mentale handicap heeft en in een leefgroep in Sint-Elisabeth in Wijchmaal (Peer) verblijft. “Maar de voorzieningen moeten twee zaken regelen: de zorg tegen maart 2018, en de verblijfskosten tegen ten laatste eind 2020. Er zijn echter instellingen die dit in één keer willen aanpakken. En in die verblijfskosten kan van alles aangerekend worden: van het poetsen van de gang tot het maaien van het gras.” “Voorzieningen mogen die bijdrage pas wijzigen na een positief advies van de gebruikersraad”, zegt de woordvoerder van minister Vandeurzen.
Maar Onafhankelijk Leven, de vzw die personen met een handicap bijstaat, heeft vragen bij die gebruikersraden. “Die zijn vaak niet actief, tenzij als een soort feestcomité. En als ze wel actief zijn, dan laten ze zich vaak onder druk zetten door de directie”, zegt Koenraad De Pauw. “Je vindt weinig kritische gebruikersraden. Wij horen trouwens ook dat sommige instellingen de prijzen willen verhogen, al zijn er ook wel die hun prijzen verlagen omdat ze anders leeglopen. We raden de instellingen aan om te wachten tot 2021
om die zaken te regelen.” “Dat onderhandelen met de directie is nieuw voor de gebruikers”, zegt ook Marc Van Gestel. “Tot nu toe hebben we dat nooit moeten doen en ouders zijn dat niet gewoon.” In elk geval mogen de facturen die de personen met een handicap nu krijgen een stuk duidelijker worden, vindt De Pauw. “Het oude systeem is echt ondoorzichtig. Elke instelling rekent ook anders. De ene rekent het vervoer mee, de andere niet.”
Weekend
“De verblijfskosten mogen alleen aangerekend worden voor het wonen en het eten”, verduidelijkt Karina De Beule van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). “Sommige instellingen rekenden ook een deel van hun personeelskosten mee. We hebben hen gevraagd om dit uit te zuiveren.”
Een ander oud zeer is dat wie in een instelling verblijft een budget krijgt op basis van zijn of haar aanwezigheid van enkele jaren geleden. Wie toen in het weekend naar huis ging, krijgt dus een budget voor vijf van de zeven dagen. De bedoeling was dat er zo meer budget vrijkomt voor de anderen. “Maar in de praktijk is het niet zo eenvoudig om een kamer in het weekend door te verhuren. Dus vragen sommige voorzieningen nu ook huur voor de dagen dat je er niet bent maar toch je spullen in je kamer laat liggen”, zegt Van Gestel. “Sommige instellingen denken daarbij aan 16 euro per dag dat je er niet bent. Als je alles optelt, dan kan iemand die momenteel 7.500 euro per jaar aan eigen bijdrage betaalt (221 dagen aan 34 euro) voor het verblijf in een instelling, straks 10.924 euro betalen: 221 dagen aan 39 euro, plus nog eens 144 keer 16 euro voor de dagen dat hij niet gaat.”
Sociale ondernemers
“Voorzieningen zijn nu sociale ondernemers geworden”, stelt Van Gestel vast. “Ze moeten een positief financieel resultaat halen. Maar het is intussen duidelijk wie betaalt: dat zijn de gebruikers.” “We zijn de historische verschillen in financiering tussen de instellingen aan het wegwerken”, zegt De Beule. “We gaan in 2018 meer middelen geven aan wie nu het minst krijgt.” Die verschillen hebben er alvast voor gezorgd dat een aantal instellingen hiervoor naar de Raad van State is gestapt.
Zakgeld
Een ander probleem dat Van Gestel aankaart is het zakgeld. “Bewoners mochten altijd 190 euro van hun uitkering overhouden voor kleren of een uitstap, ook al kwamen ze niet toe om hun verblijfskosten te betalen. Dat verdwijnt”, zegt Van Gestel. “Intussen krijgt nu iedereen wel een socioculturele bijdrage”, reageert Vandeurzen. “Dat zit nu verdeeld over alle persoonsvolgende budgetten van personen met een handicap, terwijl dat vroeger niet zo was.”
“Vroeger kregen ze dat geld cash”, zegt De Pauw. “Nu zit dat inderdaad in hun budget, maar Van Gestel heeft gelijk: ze kunnen er niet zomaar een pak frieten mee kopen. Daarom raden we mensen aan om nooit hun volledige budget aan een voorziening te geven. Anders houden ze niets over voor zichzelf.”
“Die socioculturele toelage is er trouwens niet voor wie een ernstige verstandelijke beperking heeft”, stipt Van Gestel nog aan.