Kan Ramaphosa ANC redden?
De Zuid-Afrikaanse regeringspartij ANC heeft een nieuwe partijleider gekozen. Cyril Ramaphosa, voormalig medestander van Nelson Mandela, lost de omstreden president Jacob Zuma af. Maar de overwinning was nipt. Wat aangeeft dat de van corruptie verdachte Zuma-clan het de opvolger nog erg lastig zal maken als hij zijn belofte - strijd tegen die corruptie - houdt. De Zuid-Afrikaanse munt daalde gisteren licht na een dag eerder naar zijn hoogste waarde in bijna een jaar te zijn gestegen. Dat gaf aan dat de financiële markten de verkiezing van Cyril Ramaphosa tot leider van regeringspartij ANC toejuichen, maar dat ze op hun hoede blijven. De rand steeg de voorbije maand 12 procent - waarmee hij even de meest performante munt ter wereld werd. De markten hoopten wellicht dat de ANC-kiezers in Johannesburg een klare breuk met het Zuma-tijdperk zouden forceren. Dat werd het dus niet. Ramaphosa haalde maandag 2440 stemmen tegen 2261 voor zijn tegenkandidate, Zuma’s exvrouw Nkosazana Dlamini-Zuma. In de zeskoppige top van het nieuwe partijbestuur zetelen daardoor drie Zuma-medestanders wier taak het wordt radicale verandering tegen te houden. Een van hen is secretaris-generaal Ace Magashule.
Maffia
Jacob Zuma (75), sinds 2007 ANC-leider en sinds 2019 de derde zwarte president, droeg volgens de algemene inschatting zijn ex, en de moeder van vier van zijn kinderen, voor als kandidate voor zijn opvolging als ANC-chef om bescherming tegen rechtsvervolging te verzekeren. Zuma is in bijna 800 gevallen van corruptie, bedrog en machtsmisbruik aangeklaagd. Plannen voor een speciale parlementaire onderzoekscommissie werden nooit werkelijkheid. Eerder dit jaar kwam Zuma ook nog eens in opspraak omdat hij handen spandiensten zou hebben verstrekt aan de Gupta’s, een clan van Indiase afkomst die door onderzoeksjournalisten met de maffia wordt vergeleken. Ramaphosa zweeg overigens over Zuma’s banden met de Gupta-broers.
Rommel
Dat een deel van het ANC Zuma moe was, bleek al in augustus toen het parlement een motie van wantrouwen tegen hem afwees maar de geheime stemming aangaf dat nogal wat ANC’ers voor hadden gestemd. Dat deel van het ANC vreest dat Zuma’s staat-binnende-staat niet alleen blijvende schade aan de partij (in de vorm van verloren verkiezingen) maar vooral ook aan het land berokkent. De werkloosheid bedraagt 28 procent. Ratingagentschap S&P degradeerde de Zuid-Afrikaanse kredietwaardigheid eerder dit jaar tot ‘rommel’.
Staking
De in Soweto bij Johannesburg geboren Matamela Cyril Ramaphosa (65) boezemt in ieder geval voorzichtig vertrouwen in bij de S&P’s en de Moody’s van deze wereld. De voormalige vakbondsleider en advocaat ontpopte zich tot succesvol zakenman (volgens Forbes met een fortuin van 380 miljoen euro). Hij belooft niet alleen strijd tegen corruptie maar ook een bedrijfsvriendelijk beleid - in contrast met Zuma die zijn beste ministers van financiën ontsloeg en ook nu nog uitpakt met onuit- voerbare beloftes als gratis hoger onderwijs.
Zijn zakenverleden maakt Ramaphosa ook kwetsbaar. Hij wordt door linkse critici (voorop Julius Malema, de voormalige ANC-jeugdleider die hij uit de partij gooide) verguisd als verdediger van de neoliberale markteconomie en van de enorme ongelijkheid in het land. En er is Marikana: de platinummijn waar hij (als medebeheerder) in augustus 2012 met geweld een staking liet breken. Meer dan dertig mijnwerkers werden daarbij gedood. Een bloedige smet op het blazoen van de man die, als het aan Nelson Mandela had gelegen, allang ANC-leider en president was geweest.