“Hier maak je het verschil voor de slachtoffers”
MAGISTRATE VEERLE CIELEN, HOOFD JEUGD EN GEZIN BIJ LIMBURGS PARKET
HASSELT - Bij het parket van Limburg lopen jaarlijks om en bij de 42.000 pv’s binnen, exclusief verkeersdossiers. Een groot gedeelte van die pv’s komt terecht op de bureaus van de acht magistraten van de afdeling Jeugd en Gezin. Hun vaststellingen? Er worden minder misdrijven door jongeren gepleegd, maar het aantal kinderen in verontrustende opvoedingssituaties stijgt. Terwijl er niet altijd dadelijk hulp kan geboden worden. “In Limburg is er, net als elders, een schrijnend tekort aan plaatsen voor hulpverlening”, zegt Veerle Cielen, hoofd van de afdeling Jeugd en Gezin. “Er zijn vaak wachtlijsten van meerdere maanden tot langer dan een jaar.”
Klachten van partnergeweld, geweld binnen het gezin en sibling-geweld - geweld tussen (stief)broers en (stief)zussen - komen bij de afdeling Jeugd en Gezin terecht. Dat kan gaan over pesten, beledigen, opsluiten, verwonden, betasten of seks afdwingen. Maar ook zedendelicten buiten de familie, hoewel die veel minder voorkomen.
Om hoeveel dossiers gaat het?
“In 2016 werden 724 dossiers behandeld over ontucht, aanrandingen, verkrachtingen, openbare zedenschennis en strafbaar grensoverschrijdend gedrag . Zeker tussen minderjarigen gaat het meestal over klachten rond sexting. Het aantal dossiers gerelateerd aan sociale media blijft nog altijd stijgen. De meeste klachten gaan over het delen van compromitterende foto’s zonder toestemming.”
Voorlichting lijkt belangrijk?
“Wij kunnen alleen maar toejuichen dat scholen en andere instanties jongeren en ouders meer en beter voorlichten. Onze ervaring is dat je daar niet vroeg genoeg mee kan beginnen, al van in de lagere school. Ouders moeten hun kinderen leren grenzen te stellen, hun kinderen leren om weerbaar te zijn. De impact van de sociale media is immens. Kinderen moeten snel leren welke handelingen door anderen grensoverschrijdend zijn. Ik vind het Ketnetprogramma Dokter Bea dan ook prima televisie voor kinderen. Moeten jongeren dat allemaal al zo vroeg weten? Ja dus. Wij zien in zedendossiers heel vaak dat minderjarigen pas als meerderjarige beseffen dat wat hen als kind overkomen is, niet normaal was. Ze konden de handelingen als kind niet plaatsen omdat ze niet beter wisten. Peter De Waele, de woordvoerder van de federale politie, heeft overschot van gelijk: kinderen praten niet over onaangename seks als er geen ruimte is om over gewone seks te praten.”
Binnen uw sectie wordt een onderscheid gemaakt tussen jongeren die ‘als misdrijf omschreven feiten plegen’ of in een ‘moeilijke opvoedingssituatie zitten’.
“Het is de wet die dit onderscheid maakt. Maar vaak is dit een artificiële indeling, want de opvoeding en thuissituatie vormen niet zelden een voedingsbodem voor crimineel gedrag.”
Hoe pakt het parket de jongeren aan?
“Wij geven opdrachten aan de politie en we bekijken hoe we best op de feiten reageren. We kunnen de jongeren een waarschuwing geven, roepen hen samen met hun ouders op en confronteren hen met hun daden en wat de wet daarover zegt.”
“We kunnen ook vragen aan de jeugdrechter om maatregelen op te leggen, bijvoorbeeld de uitvoering van een gemeenschapsdienst, het volgen van een leerproject of eventueel een huisarrest. Jongeren die zware feiten hebben gepleegd, leiden we voor bij de jeugdrechter met het oog op een plaatsing in een gesloten instelling. Soms moeten we als parket niet reageren en wordt de zaak zonder gevolg geklasseerd.” “Wanneer er schade werd veroorzaakt, stellen wij ook altijd herstelbemiddeling voor aan alle betrokkenen. BAAL Limburg (Bureau Alternatieve Afhandeling) voert die gesprekken. Het aantal jongeren dat misdrijven pleegt, daalt overigens. Maar er is een stijging van het aantal kinderen dat in een verontrustende opvoedingssituatie zit.”
Belanden die in een instelling?
“Ouders worden in de eerste plaats gesensibiliseerd om hun eigen verantwoordelijkheid op te nemen, er wordt vertrokken vanuit de eigen kracht van het gezin en ze worden daarin ondersteund. Jeugdrechters doen alles om een plaatsing van een kind te vermijden. Men zoekt naar de minst ingrijpende maatregel, zoals bijvoorbeeld een begeleiding aan huis. Maar daar worden we geconfronteerd met wachtlijsten. En wanneer een plaatsing onvermijdelijk is , door een onveilig thuismilieu of ernstige emotionele verwaarlozing , is het soms lang zoeken naar gepaste en stabiele opvang.” “Door het rechtstreeks toegankelijk maken van veel jeugdhulp, door het inzetten op preventie, is het de bedoeling om een onder toezichtstelling van de jeugdrechter te vermijden. Dat is een heel nobele doelstelling natuurlijk. Maar in realiteit is dat niet voor alle gezinnen haalbaar en blijft opvang de enige oplossing.”
De politie is vaak op zoek naar jongeren die verdwijnen. Hoe groot is dat aantal?
“Twee magistraten houden zich binnen het parket bezig met het opvolgen van de verdwijningsdossiers. Zij bepalen samen met de politie welke verdwijning onrustwekkend is en geven de nodige onderzoeksopdrachten aan de politie. Als we bijvoorbeeld vermoeden dat iemand in een levensbedreigende situatie verkeert of als iemand noodzakelijke medicatie nodige heeft, dan bestempelen we de verdwijning als onrustwekkend. In deze dossiers wordt contact opgenomen met de cel vermiste personen. In 2016 werden in Limburg 670 dossiers opgestart. Ongeveer de helft van alle verdwijningsdossiers betreft minderjarigen. Meestal gaat het over weggelopen jongeren.”
Geweld binnen het gezin en zedendelicten komen alsmaar meer voor?
“Daar ben ik nog niet zo zeker van, maar het aantal aangiftes is wel stijgend. Zedenmisbruik binnen het gezin, incest, komt veel meer voor dan een verkrachting door een onbekende. Ook ander geweld binnen het gezin leidt vaak tot verontrustende situaties voor de kinderen. Onze bedoeling is
Onze ervaring is dat je niet vroeg genoeg kan beginnen met het voorlichten van kinderen. Dokter Bea, ik vind dat prima televisie
om in deze gezinnen op een effectieve manier tussen te komen en zorgen voor veiligheid van slachtoffers en kinderen.”
“Wij maken in Limburg optimaal gebruik van de wettelijke mogelijkheden die we hebben, onder andere het tijdelijk huisverbod. Wanneer de aanwezigheid van een persoon in een gezin een onmiddellijke en ernstige dreiging vormt, kunnen wij een huisverbod en contactverbod opleggen aan de veroorzaker van de agressie. Vroeger gebeurde het vaak dat het slachtoffer geen andere optie had dan zelf tijdelijk een ander onderkomen te zoeken of naar een vluchthuis te gaan. Je zal het maar meemaken dat je ’s nachts met je kinderen moet vertrekken uit je woning. Als het huisverbod is opgelegd, beslist de familierechter binnen de 10 dagen verder over de zaak. Die is zeer goed geplaatst om hierin beslissingen te nemen. Alle partijen worden gehoord: niet alleen de verdachte - zoals bij de onderzoeksrechter - maar ook het slachtoffer en de meerderjarige kinderen hebben dan een stem. Dat is een grote meerwaarde.”
“Vanaf januari start een project waarin hulpverleners onmiddellijk na het opleggen van het huisverbod met het gezin aan de slag gaan. Wij hechten enorm veel belang aan die multidisciplinaire aanpak. Zelf zijn wij namelijk erg beperkt in onze mogelijkheden.”
Het pas opgerichte Family Justice Center moet soelaas bieden.
“We zien vaak dat alleen hulpverlening of alleen een justitiële tussenkomst het geweld niet doen stoppen. Binnen het centrum worden sinds oktober alle meldingen van geweld binnen het gezin uit de politiezones Limburg Regio Hoofdstad en Carma bekeken door een vaste afvaardiging van de politie en parket. Op basis van een risicotaxatie wordt een onderscheid gemaakt tussen zaken waarvan we dat de kans op herhaling klein of groot inschatten. Wanneer de feiten ernstig zijn of we vrezen recidive, wordt de zaak multidisciplinair besproken en worden zo snel mogelijk onthaalgesprekken met de gezinsleden georganiseerd.”
Gevangenis lost niets op?
“Wij stellen vast dat het soms een jaar tot anderhalf jaar duurt voordat een zaak voor de rechtbank komt. De uitkomst is vaak een gevangenisstraf onder de drie jaar. Wat betekent dat dan concreet? Meestal krijgt de veroordeelde een enkelband. Als het koppel in kwestie dan nog samen is, wordt dat een enkelband binnen de gezinswoning. Dan kan je je afvragen wie daarmee gediend is. Vaak zorgt het voor meer frustraties en spanningen binnen het gezin.”
“Als parket geven wij een sterk signaal en bieden wij alternatieven. Zo kunnen wij bijvoorbeeld via bemiddeling in strafzaken bepaalde voorstellen aan de verdachte doen: een cursus sociale vaardigheden volgen, in behandeling gaan voor agressie of voor het alcohol- en/of drugprobleem… Stemt de verdachte daarmee in en doet hij zijn best, dan vervalt de strafvordering en moet hij of zij bijgevolg niet voor de rechtbank verschijnen. In het andere geval gebeurt dat uiteraard wel.”
Komt eergerelateerd geweld ook vaak voor in Limburg?
“Wij nemen die problematiek alvast heel ernstig en zijn heel alert. Het gaat dan om gedwongen huwelijken, genitale verminking van meisjes. Maar eergerelateerd geweld gaat ook ruimer. Het kan gaan over een continuüm van geweldsvormen waarbij de familiale eer het hoofdmotief vormt. Ook hier : dat vraagt dat de hele omgeving, scholen en CLB’s ook alert zijn voor deze problematiek. Er zijn culturen die soms ook een totaal andere kijk hebben op het straffen van kinderen. Dergelijke zaken komen almaar meer aan het licht omdat de slachtoffers ermee naar buiten komen. Door de sociale media staan ze iets meer in de wereld. ”
De sectie jeugd en gezin houdt zich ook bezig met collocaties.
“Het gaat altijd om mensen die zich in een kwetsbare positie bevinden. In een crisissituatie heb je nood aan een snelle psychiatrische beoordeling. Probleem is dat wij slechts een beroep kunnen doen op vijf huisartsen die bereid zijn om overdag en ’s nachts de hele provincie te doorkruisen. Dan moet je een persoon in nood soms uren in een politiecel laten. Dat is bijna onmenselijk. Het gebrek aan geschikte hulp ’s nachts verklaart zeker grotendeels waarom Limburg in Vlaanderen zo goed als koploper is.”
Slaapt u zelf ’s nachts nog?
“Ik doe mijn job ontzettend graag. Met passie, voor de rechten van het kind, voor de rechten van alle kwetsbare mensen. Al zijn er nog veel knelpunten, in deze sectie kan je voor slachtoffers echt het verschil maken.”