Jan Van Eycken? Waar bruggenbouwers samenkomen

Waar begint het kijken naar elkaar?

Bij een verhaal dat zowel in de Bijbel als in de Koran wordt verteld. Aartsvader Abraham is stokoud, hij heeft vijfentwintig jaar op een zoon moeten wachten. En dan krijgt hij van God de opdracht zijn pasgeborene te offeren. De man reist met zijn knechten drie dagen ver om op een berg de vreselijke opdracht uit te voeren. Net op het ogenblik dat hij met het mes zwaait, grijpt een engel in. In het naburige struikgewas zit een ram gevangen en die wordt dan als vervangoffer gegrepen. Tweeduizend jaar lang is dit verhaal niet alleen voor de joden, maar ook voor de christenen en de moslims van belang geweest. Denk aan het moslim-Offerfeest, de schapen. Alle grote schilders - Rembrandt, Titiaan, Caravaggio, Teniers… - hebben Abrahams strijd afgebeeld. Hoe kan het dat die drie abrahamitische religies het zo moeilijk hebben om elkaar te waarderen?, vraagt Jan Van Eycken zich in dit boek af. Jezus Christus komt in de Koran 26 keer voor als een belangrijk profeet. Jan Van Eycken (1956) komt uit Duffel en is priester van het aartsbisdom Mechelen-Brussel. Hij vroeg snel na zijn wijding een speciale opdracht in Brussel waar hij vandaag het Expertisepunt voor de Interreligieuze Dialoog Brussel (IDB) leidt. Hij volgde een masteropleiding ‘Wereldgodsdiensten en Interreligieuze Dialoog’ aan de KU Leuven en studeerde aan het Instituut voor Boeddhistische Studies in Parijs.

Van Eycken: “Je vindt - maatschappelijk, levensbeschouwelijk en taalkundig - voor de Nederlandstalige pastoraal nergens diepere putten dan Sint-Gillis, Kuregem, Sint-Joost, noem maar op. Ik zie al dertig jaar weinig volk in de kerk. Daarom zocht ik meteen de mensen ook buiten de kerk op en dan kom je automatisch in contact met de vele culturele en religieuze gemeenschappen in de stad.”

Gaat het om kennis?

Net op het ogenblik dat we van kerken winkels maken, dat we denken religie achter de rug te hebben, duikt een generatie jonge godsdienstwetenschappers op - geen priesters - die vinden dat je onze samenleving niet kunt doorgronden zonder kennis van religie. De Vlaming Dennis Vanden Auweele (31) bijvoorbeeld, die doceert in Groningen; of Ernst van den Hemel (36) die doceert in Amsterdam. Zij pleiten voor meer verspreiding van kennis over religies in het algemeen.

Van den Hemel: “84 procent van de wereldbevolking is religieus. In dat licht is het bizar om kennis van religie te verwaarlozen.” Religie is de inzet van talloze maatschappelijke conflicten vandaag. Populistische groeperingen en partijen grijpen de joods-christelijke traditie bewust aan om scheidslijnen te trekken tegenover mensen uit andere religies en culturen. De aanslag van 11 september 2001 was een keerpunt, toen religie in één forse klap alle aandacht opeiste.

In het wereldnieuws is religie elke dag een onderwerp: Trump en Jeruzalem, waar gaat dat over? De paus in het boeddhistische Myanmar, bij de Rohingyavluchtelingen: waar gaat dat over? Geen president Trump zonder de blinde steun van zijn evangelicals, uitgerekend de groep die door Van Eycken in het christelijk hoofdstuk van dit boek als het meest ‘exclusief ’ - alle anderen werend wordt bestempeld.

Wat doet Van Eycken?

Hij pakt de drie religies en duikt in hun basisteksten: wat zeggen ze over elkaar? En wat ze zeggen, kun je daar vrede mee stichten? Het eerste hoofdstuk - hoe zien de christenen de anderen? - eindigt met ‘Pluralisme als radicaal andere benadering’. Het tweede hoofdstuk met ‘Recentste baanbrekende verklaringen uit Joodse hoek’. Het islamgedeelte met ‘Pogingen tot verzoening’ van drie prominenten moslimdenkers.

Jan Van Eycken is op zoek naar bruggenbouwers. Hij werkt met veel letterlijke passages uit de heilige boeken en tegelijk voelt de lezer onderhuids zijn ervaringen in de straten van Sint-Gillis, Kuregem en Sint-Joost. Een boek dat vele inzichten en nuances biedt. En vele doorverwijzingen. Kerstmis? Bruggen of muren? Vrede of oorlog? Veel ligt in dit boek besloten.