100 MILJOEN PATIËNTEN TEGEN 2050

Tegen 2050 zijn er in de wereld naar schatting zo’n 100 miljoen patiënten met alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie. Een bedrijf dat een medicijn ontwikkelt tegen de ongeneeslijke ziekte, is verzekerd van miljarden winst. Toch trekt het Amerikaanse Pfizer, een van de grootste farmabedrijven, de stekker uit zijn onderzoek naar alzheimer. Hoe kan dat? En betekent dit dat patiënten en familie nog langer moeten wachten op een remedie?

Waarom trekt Pfizer de stekker uit zijn onderzoek naar alzheimer?

Omdat het te veel geld kostte en te weinig opleverde. Pfizer deed de afgelopen jaren tevergeefs testen met medicatie die inwerkt op eiwitten die bij mensen met dementie ophopen in hun hersenen. In 2012 trok het bedrijf de stekker uit de ontwikkeling van bapineuzumab, omdat het middel niet beter werkte dan een placebo. Goed voor honderden miljoenen euro’s in de vuilnisbak. Sindsdien heeft het bedrijf weinig vooruitgang geboekt. Pfizer doekt daarom de hele afdeling op die zich bezighield met alzheimer en parkinson en schrapt 300 jobs in de VS.

Danny D’Hulster, medisch directeur bij Pfizer België, noemt die beslissing moedig. “Als je er niet in slaagt iets te maken dat beter werkt dan wat al bestaat, dan moet je de juiste conclusies trekken.” Pfizer verschuift de fondsen die vrijkomen naar andere ziekten zoals kanker, waar de firma dichter bij een doorbraak staat. “Die medicatie kan zo sneller op de markt komen.”

Is een doorbraak verder weg dan ooit?

De beslissing is alleszins een klap, zeggen experts. Commerciële bedrijven zijn nodig om de stap te zetten van theoretische inzichten naar een doeltreffend medicijn. Dat kost heel veel geld. Bovendien is Pfizer niet de eerste die het hoofd buigt. In februari nog faalde een middel van een andere farmareus, Merck.

“Het stoort me dat Pfizer zich helemaal terugtrekt en meteen een hele afdeling opdoekt”, zegt professor Bart De Strooper (VIB/KU Leuven), die sinds vorig jaar aan het hoofd staat van het Dementia Research Institute in de UK. “Uit winstbejag schuiven ze hun verantwoordelijkheid door.” Christine BROECKHOVEN

UAntwerpen Pfizer zegt wel nog academici en kleinere bedrijfjes te steunen via een investeringsfonds. Maar zelf doen ze voorlopig geen research meer. “Het zal daardoor langer duren voor academische bevindingen uitgetest worden op patienten”, zegt De Strooper.

Ligt de strijd tegen alzheimer helemaal op sterven?

Nee. Het werk aan de universiteiten gaat gewoon door. Met meer wetenschappers dan vroeger. “Op één wetenschappelijk congres rond alzheimer lopen nu meer dan 8.000 wetenschappers rond”, zegt professor Christine Van Broeckhoven (UAntwerpen). Zij doet al 35 jaar onderzoek naar de ziekte. “In mijn begindagen zag ik op zo’n congres amper een paar honderd collega’s.” Wetenschappers krijgen bovendien nog steeds steun vanuit overheden en stichtingen. Microsoft-oprichter Bill Gates kondigde in november aan 50 miljoen dollar te investeren in een fonds dat nieuwe pistes zoekt. Een belangrijk signaal.

Hoe komt het dat zoveel experimenten falen?

“De ziekte is complexer dan we dachten”, zegt Van Broeckhoven. Onderzoekers gaan ervan uit dat alzheimer het gevolg is van het opstapelen van giftige eiwitten (of amyloïde plaques) tussen de hersencellen. Met medicatie proberen ze dat proces te vertragen of te stoppen. Maar dat blijkt nu moeilijker dan gedacht. “Mogelijk hebben we tot nu toe te lang gewacht met ingrijpen, tot de ziekte al te ver gevorderd is”, zegt De Strooper. Farmareus Johnson & Johnson staat op dit moment vrij ver met een medicijn voor mensen die wel al eiwitten opstapelen in hun hersenen, maar nog geen symptomen van dementie vertonen. Misschien werkt die aanpak wel. En dan kan de ziekte meteen voorkomen worden.

Waarom kunnen we kanker

Bart DE STROOPER

KU Leuven steeds beter behandelen en lukt het bij dementie zo moeilijk? Kanker wordt steeds beter genezen. De ene doorbraak volgt de andere op. Alzheimer is ongeneeslijk en het onderzoek vordert traag. Een kwestie van tijd en centen, zegt professor De Strooper. “De war on cancer is veertig jaar geleden gestart. De oorlog tegen alzheimer loopt nog niet zo lang. Bovendien gaat er tien tot vijftien keer minder geld naartoe. De hersenen zijn ook nog eens een van de moeilijkste organen om onderzoek naar te doen. Onder meer omdat we er nog het minste over weten.” Kanker treft meer jonge mensen dan dementie. “Misschien dat we er daarom meer geld in investeren”, zegt Van Broeckhoven. “Maar dat is een houding die we ons niet langer kunnen permitteren.”

Hoeveel mensen wachten op een remedie?

Heel veel. En het worden er alleen maar meer. Naar schatting om de drie seconden is er wereldwijd een nieuwe diagnose van dementie. In Vlaanderen zijn er naar schatting 122.000 patiënten. Tegen 2050 zouden dat er al meer dan 200.000 zijn. Zeventig procent van de dementerenden kampt met alzheimer.

Hoe lang moeten zij nog wachten?

“Niemand van ons heeft een glazen bol”, zegt De Strooper. Hij wijst er wel op dat het sneller kan gaan dan pessimisten soms denken. Als er tenminste voldoende geld wordt geïnvesteerd. “In de jaren 80 dachten we dat aids een straf van God was, we wisten helemaal niets over hiv. Intussen is er een remedie. Ik durf nog steeds zeggen: mits de fondsen hebben binnen 5 à 10 alzheimerpil.” te voldoen we jaar een

We kunnen ons niet langer permitteren om meer geld te investeren in kanker dan in dementie Ik durf nog steeds te zeggen: mits voldoende fondsen hebben we binnen 5 à 10 jaar een alzheimerpil