Steeds slimmer, digitaler en milieuvriendelijker
De woning van de toekomst is een duurzaam huis waar het gezond, veilig en toegankelijk wonen is. Ons huis is niet enkel energievriendelijk, maar gebouwd met slimme materialen en producten, waar comfort voorop staat. “De bouwsector blijft evolueren”, zegt Jan Desmyter van WTCB, het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf. “De bouw heeft vaak het imago low-tech, dirty, difficult en dangerous, te zijn. Niets is minder waar”, zegt Jan Desmyter, adjunct-directeur Onderzoek en Innovatie en Departementshoofd Geotechniek, Structuren en Duurzame ontwikkeling van het WTCB, een collectief onderzoekscentrum van én voor de bouw.
“Vijftig jaar geleden waren er nog huizen zonder badkamer met stromend water. De structuur bestond uit een binnen- en buitenmuur, een houten roostering en met wat geluk een betonplaat. We woonden in een huis waar het in de ene kamer lekker warm was en in de andere ijskoud.” “Kijk waar we vandaag staan. De bouw is een sector waar continu geïnnoveerd wordt. De buitenkant mag er dan nog hetzelfde uitzien, niet zichtbaar voor het oog is er zoveel veranderd. Van zeer efficiënte isolatiematerialen die in de muren steken tot vernieuwende verwarmingssystemen, die ons warm water en een comfortabel binnenklimaat schenken.”
3D-modellen
Net als in vele sectoren neemt ook de digitalisering toe. Het is zelfs zo dat de bouwsector op een kantelmoment in de geschiedenis staat. “Dankzij de ontwikkeling van nieuwe digitale technologieën kunnen we in de toekomst woningen nog beter ontwerpen, bouwen en beheren”, zegt Jörg Wijnants,
adjunct-departementshoofd Technisch Advies en Consultancy van WTCB.
“De eerste stappen in virtueel bouwen zijn gezet. Voorlopig vooral voor de grote gebouwen, maar dit biedt in de toekomst zeker mogelijkheden voor de individuele woning. Dankzij het BIM, bouwinformatiemodel, een digitaal 3D-model van het gebouw, worden alle elementen beter op elkaar afgestemd. Architecten, aannemers en fabrikanten gebruiken hetzelfde model. Alle fouten worden in het 3D-model eruit gehaald om daarna een perfecte woning neer te zetten. Bouwen kan sneller, gemakkelijker, beter en efficiënter. Met een 3D-bril kan de bouwheer dankzij ‘Virtual Reality’-toepassingen, nog voor de eerste steen gelegd is, door de woning lopen en de sfeer ervaren.”
Zelfhelend beton
Niet enkel het voorontwerp is hightech, ook de bouwmaterialen evolueren in functie van duurzaamheid en comfort voor de bewoner. De toekomstige materialen zijn vooral slimmer, bieden betere prestaties en zijn als het kan duurzamer.
Jörg Wijnants: “De belangrijkste vereisten vroeger waren dat een woning wind- en waterdicht moest zijn en in alle weersomstandigheden moest blijven staan. Nu moet een woning ook luchtdicht, energiezuinig, goed geventileerd, veilig, toegankelijk en akoestisch in orde zijn. Zo zie je dat er nu meer materialen dan enkel een binnen- en buitenmuur gebruikt worden. Die tijd is voorbij.” “We zien thermische en akoestische isolatie, foliën voor water- en luchtdichtheid alsook een aanpassing van de niveaus waardoor de toegankelijkheid verbetert, enzovoort.”
Het centrum onderzoekt samen met bouwbedrijven hoe de huidige materialen beter gerecycleerd kunnen worden. Nieuwe materialen worden zo geproduceerd dat ze straks gemakkelijker herinzetbaar en circulair zijn. “Bedrijven voeren ook onderzoek naar biogebaseerde materialen. In plaats van fossiele olie wordt biomassa als hernieuwbare grondstof voor de productie van deze materialen ingezet. Al zal de bouwheer daar nog niet direct mee geconfronteerd worden.”
Nieuwe materialen zijn bovendien innovatief.
Jan Desmyter: “We kennen vandaag al het zelfreinigend glas. De eerste tests naar zelfhelend beton zijn gebeurd. Dit is beton met toevoeging van bepaalde bacteriën waardoor kleine scheurtjes vanzelf dichten. Lang zal het niet duren voor we met ‘phase changing materials’, materialen die van fase veranderen om warmte op te slaan en af te geven, bouwen. Nu kan je in Europa al gipsplaten vinden die op die manier het binnenklimaat helpen regelen.”
CO2-uitstoot
De belangrijkste topics blijven energie en het klimaat. We moeten alsmaar meer ons best doen om niet enkel ons energieverbruik te beperken, maar ook de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Voor de nieuwbouwwoning zijn de vereisten al wettelijk geregeld.
Jan Desmyter: “De grote uitdaging ligt in de energetische renovatie, zoeken naar manieren om bestaande gebouwen energievriendelijker te maken en te zorgen dat ze zo weinig mogelijk CO2 uitstoten. Voor isolatie wordt gezocht naar nieuwe manieren van isoleren. In plaats van alsmaar dikker te isoleren, is er onderzoek naar dunnere maar beter isolerende materialen. We bekijken de thermische isolatie van buitenmuren van gebouwen en welke pleistersystemen geschikt zijn voor op de buitenisolatie. “
“We zoeken ook hoe industrialisatie in renovatie een bijdrage kan leveren. Denk hierbij aan een prefab buitenmuur waar isolatie, ventilatiesystemen, leidingen en dergelijke in verwerkt zijn. De bewoner kan tijdens de renovatie in zijn huis blijven wonen. De prefab ge- vels, al dan niet met het schrijnwerk erin verwerkt, worden in de fabriek op maat gemaakt. Een dag later kan er een nieuw dak over de woning geschoven worden. De woning is dan op een snelle, degelijke en goedkope manier gerenoveerd en geïsoleerd.” “Uiteraard is het belangrijk dat we in een gezonde woning wonen. Een woning moet luchtdicht zijn, maar een degelijk en goed onderhouden ventilatiesysteem is belangrijk. De nieuwe muurverf, meubels en afwerkingen bevatten minder of geen vluchtige organische stoffen meer omdat die schadelijk kunnen zijn.”
Windturbine in de nok
Om ons huis te verwarmen, wordt steeds meer gekeken naar geothermie als veelbelovende bron van energie.
Jörg Wijnants: “We halen warmte uit de grond om ons huis in de winter op te warmen en kunnen in de zomer warmte weer in de grond brengen om de woning te koelen. We geloven sterk in deze bron van hernieuwbare energie.”
“Je bent niet afhankelijk van zon of wind, de warmte in de grond is altijd aanwezig. WTCB ontwikkelde een geothermische screeningstool waar je mits ingeven van het adres kan nagaan of je met ondiepe geothermie aan de slag kan gaan. Je kan zelfs overgaan tot een eerste schatting van het boorveld.”
Ook andere bronnen van hernieuwbare energie in de individuele woning worden onderzocht. Zo zou je ook windenergie kunnen winnen via een windturbine verwerkt in de nok van het dak. “Het systeem vangt de wind op die zich langs de schuine helling van een dak naar de nok verplaatst. Een dak vangt veel wind, en daarom kan dit systeem zeer efficiënt zijn. Bovendien blijft de visuele verstoring klein. Fotovoltaïsche materialen zijn in de toekomst ook volledig weggewerkt in de dakpannen of gevels. Het afvalwater na een warme douche warmt via een warmtewisselaar de waterleidingen op die de boiler voeden. We willen immers zo weinig mogelijk energie verloren laten gaan. Zo denkt men ook al na over riothermie, om via warmtewisselaars het warme rioolwater als energiebron te gebruiken.”
Slimme woning
Naast een energiezuinige woning willen we vooral een veilige en comfortabele woning.
Jörg Wijnants: “Dankzij het internet der dingen verandert onze woning enorm. Oudere mensen kunnen door digitale oplossingen langer thuis blijven wonen. We kunnen nu al toestellen op afstand bedienen, maar de evolutie gaat een stuk verder. De vaatwasser start straks wanneer het toestel vindt dat het op de meest voordelige manier stroom kan gebruiken. De rolluiken sluiten automatisch wanneer het donker wordt of de thermostaat zegt dat het te warm wordt.”
“Uiteraard blijft het budget een belangrijke pijler. Bouwen en verbouwen kost geld, en dat is vaak het knelpunt. Bouw je energiezuinig, met het klimaat in het achterhoofd, zal dat na dertig jaar ongetwijfeld meer opleveren.”
De grote uitdaging is om bestaande gebouwen energievriendelijker te maken
Jan Desmyter Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het
Bouwbedrijf