“Ze kan een gezin stichten in Leopoldsburg”
Na de komst van de jonge Duitse wolvin Naya is gastvrij Limburg een unieke bewoner rijker. “Ik denk niet dat Naya nog terugkeert naar haar geboortegebied Mecklenburg”, zegt de Duitse onderzoeker Norman Stier, die dag en nacht kan zien waar de wolvin uitha
De buitenlandse reis van Naya brengt de wolvenmonitoring van de 47-jarige wildbioloog in een boeiende fase. Norman Stier groeide op in het wolvengebied Mecklenburg-Vorpommern, in het noordoosten van Duitsland. De gepassioneerde natuurkenner werkt nu als wolvenonderzoeker aan de Technische Universiteit van Dresden. Zijn werkdag start sinds enkele weken met een check van het gpssignaal van wolvin Naya.
“Via het zendertje rond haar hals krijgen we elke zes uur gegevens binnen op onze computer. We kunnen precies zien waar ze in die tijd heeft gelopen. Voor het eerst sinds de start van de wolvenmonitoring in 2016 leeft een van onze wolven zo ver buiten haar territorium in Mecklenburg-Vorpommern. En Naya koos voor een regio waar al meer dan 100 jaar geen wolven meer werden gesignaleerd.”
Hoe heeft u Naya gevonden?
“Dat was niet eenvoudig. Tien jaar geleden zijn we begonnen met het onderzoek van wolvensporen in de natuur in Mecklenburg. We werkten ook met foto-vallen, een grote kooi waarin we foto’s konden maken van wolven. In 2011 werd het project met de gps-zenders voor wolven opgezet. Maar het heeft vijf jaar geduurd vooraleer we de eerste wolf in een grote val konden vangen en tijdelijk verdoven om hem een halsband met zender om te hangen. Onze eerste wolf was Arno, de broer van Naya.”
“Eens we zijn territorium kenden, konden we meerdere wolven uit de roedel vangen voor een zendertje: Naya en haar zusje Emma, beiden bijna 2 jaar oud. Uit een andere wolvenroedel nabij de Poolse grens in Ueckermünde hebben we de 11-jarige wolf Torben een zendertje omgehangen. Enkele maanden geleden konden we zijn welpje Janka, negen maanden oud, vangen voor een gps-zender. En dan is er tenslotte nog Anton, ook nog maar 9 maanden oud, geboren in een familiegroep in het naburige natuurgebied Kaliss. Maar hij is niet de laatste. We willen nog meer wolven volgen via een gps-zender.”
Wat leren die gps-wolven u?
“We krijgen inzicht in hun manier van leven. Uit de routegegevens konden we al afleiden dat wolven zelden samen onderweg zijn. Wel hebben ze een centraal punt, waar de familie samenkomt. Soms trekt de vader er samen met een jong op uit om die te leren jagen. Voor zo’n jachttrip blijven ze meestal één tot twee nachten weg.” “Welpen verblijven altijd bij hun ouders. Vanaf negen maanden trekken ze er al eens alleen op uit, maar ze keren nog terug. Dat is zeer spannend voor ons als onderzoeker. Waar trekken ze naartoe en hoe lang blijven ze weg? Naya ondernam vorig jaar in april al een excursie naar het zuidwesten van Duitsland: 135 kilometer heen, en na enkele dagen weer 135 kilometer terug.”
“Dankzij de gps-signalen krijgen we nu een nauwkeurig beeld van de ruimtelijke verspreiding van wolven. Tegen hun tweede levensjaar verlaten wolven het nest om een lief te zoeken en een nieuw territorium af te bakenen voor hun familie. Dat gebeurt nu met Naya. Ze is bijna 2.”
Trekt Naya vanuit Limburg verder door naar het zuiden van het land?
“Voorlopig blijft Naya in het gebied waar ze op 4 januari arriveerde na een lange tocht. Ze liep daar in een rechte lijn naartoe: gemiddeld 50 tot 60 kilometer per nacht, tien opeenvolgende dagen. Naya doorkruiste Nederland van het noorden naar het zuiden en ze week niet van haar lijn af, ook al moest ze daarvoor grote waterlopen als de Rijn en de Maas oversteken. Het waren ook voor mij fascinerende dagen en nachten (lacht). Hoe ze de rivieren
Naya komt uit het Noors en betekent
klein zusje. Ze is de zus van Arno, de eerste wolf die we konden vangen Norman Stier,
wildbioloog
overstak, kunnen we nog niet zeggen. Wolven zijn prima zwemmers maar ze nemen ook gewoon bruggen.” “Sinds begin januari blijft Naya in dat gebied in Limburg rondlopen. Blijkbaar stelt ze het daar goed. Ze zendt signalen uit vanop het militair domein in Leopoldsburg en de aanpalende natuurgebieden in Helchteren en Koersel, een heide- en stuifzandcomplex en de vallei van de Zwarte Beek. Meer dan 1.000 hectaren groot.”
In de achttiende eeuw zouden in het noorden van Limburg zo’n 800 wolven hebben geleefd. De laatste wolf in ons land zou in 1895 zijn geschoten. Kan Naya vandaag nog in Limburg overleven?
“Zeker. Het gebied is geschikt: het is uitgestrekt en er leven voldoende prooidieren. Wolven voeden zich voor de helft met reeën, voor 20 procent met everzwijnen en voor 20 procent met herten.”
Welke ecologische gevolgen heeft de komst van een wolf? In Yellowstone (Amerika) zorgde die bijvoorbeeld voor minder wapiti’s en coyotes, terwijl er wel meer beren, bevers, vissen, watervogels, gaffelbokken en vossen kwamen.
“De wolf herstelt een natuurlijk evenwicht. Door de terugkeer van de wolf is de plaats van de toppredator - het dier bovenaan in de voedselketen - opnieuw ingenomen. Wolven roeien hun prooi nooit uit. In de natuur werkt het net omgekeerd. Het is de hoeveelheid aan prooidieren die bepaalt of de wolf kan overleven. De natuur regelt zichzelf. Een wolf vangt altijd het zwakste ree of het traagste everzwijn. Hierdoor houdt hij de populatie gezond. Trouwens, één wolf eet geen noemenswaardige aantallen.”
Hoe komt onze wolvin aan haar naam Naya?
“Eigenlijk is het mijn collega en vriendin Vendula die de naam heeft bedacht, toen we haar in 2016 konden vangen voor het gps-zendertje. De naam Naya komt van het Noors en betekent klein zusje. Naya is het zusje van onze eerste wolf Arno. Arno is niet meer. Hij werd illegaal doodgeschoten.”
Hoe vergaat het haar zusje Emma?
“We denken dat die nog in de omgeving van haar geboorteroedel leeft. Sinds kort is haar gps-signaal uitgevallen, waardoor we al een tijdje geen gegevens meer hebben. In ons onderzoek maken we ook gebruik van infrarood-camera’s die in de Duitse natuurgebieden staan opgesteld. Onze medewerkers bekijken een keer per maand de foto’s van het wild dat vlakbij passeerde. Meestal zijn het hazen en andere dieren. Slechts uitzonderlijk spotten we een wolf. Naya kon het voorbije jaar één keer worden gefotografeerd in Duitsland.”
Wie financiert dit wetenschappelijk onderzoek in Duitsland?
“Opmerkelijk genoeg is dat de hoogste jachtvereniging, ook al is de wolf een concurrent in de natuur. Het roofdier is beschermd en mag niet worden afgeschoten. Onze wolvenmonitoring is een klein project, waarbij we maar een beperkt budget nodig hebben voor de zenders, infraroodcamera’s en wolvenvallen om de dieren een zender te kunnen geven.”
Hebben de wolven u al kunnen verrassen tijdens de monitoring?
“Toch wel, vooral Naya. De snelheid waarmee ze naar België liep! Meer dan 50 kilometer per nacht. Ook het grote oriënteringsvermogen van de wolf is opvallend. Toen Naya eerst naar het zuiden van Duitsland trok, keerde ze terug via een vergelijkbare route. Ze liep maar één of hooguit twee kilometer van haar eerste spoor. Daar wil ik nog meer over weten. Via een onderzoek in Zweden wist ik al dat wolven, net als reisduiven, naar hun thuis kunnen terugkeren. Zweedse wetenschappers dropten een wolf uit het noorden in het zuiden van het land. In enkele weken was hij weer thuis.”
Wat moet Limburg doen om Naya hier te houden?
“Naya blijft als ze dat zelf wil. Niemand kan hierbij helpen. Of ze in Limburg overleeft, hangt af van de mens. Vooral het verkeer en de illegale jacht vormen het grootste gevaar.”
In het Duitse Saksen doodde een wolf vorige week twee honden. Moeten wij nu de wolf vrezen?
“Wolven mijden mensen en bewoonde gebieden. Tot nu toe bleef Naya uit de dorpen. Wanneer een wolf op zo’n 100 meter van de mens komt, loopt hij normaal weg. Maar er zijn tegenwoordig ook voorbeelden van wolven die geen grote angst meer hebben voor de mens. Dan moet men ingrijpen. De wolf die in Saksen honden doodde, moet worden afgeschoten.”
In Duitsland rijst veel verzet tegen de wolven.
“Vooral jagers en boeren kanten zich tegen de wolven, omdat die hun dieren vangen: schapen, maar ook kalveren. We moeten zoeken naar een gulden middenweg. Vooral de schapenhouders in de buurt van Naya raad ik aan om hun vee achter een stroomdraadje te zetten. Een wolf houdt het na één stroomstoot voor bekeken.”
Voor zover bekend loopt in Limburg nog geen liefje rond voor Naya. Zal ze ons dan verlaten?
“Afwachten. De dichtstbijzijnde wolvenpopulaties leven op zo’n 300 kilometer van Limburg. In Frankrijk tellen ze zo’n 360 wolven in de Alpen en de Vogezen, tot net onder Metz. Ook in Duitsland zijn er volgens recente tellingen 330 wolven, ten zuidoosten van Berlijn in Lausitz maar ook in Niedersaksen.”
“Een wolvin is zeer geduldig. Uit eerder onderzoek weten we dat wolvinnen tot zes jaar wachten op hun partner en ze worden gemiddeld 10 jaar oud. Eens een wolf in hun territorium komt, ruiken de vrouwtjes dat. Dan vinden ze elkaar zeker.”
Info over de wolf op www.welkomwolf.be