“China is voor ons poort om Azië te verkennen”
Mocht hij een paar eeuwen eerder zijn geboren, zou Diepenbekenaar Jelle Smets zeker ontdekkingsreiziger zijn geworden. Zijn bucketlist van te bezoeken landen beslaat zowat de hele wereldbol. Zijn eerste statie sinds vier jaar is de Chinese universiteitsstad Gongyi. Tussen het lesgeven op de universiteit door is de stad - naar eigen zeggen - het portaal om China, en bij uitbreiding Azië, te verkennen. “Voor mij en mijn vrouw is het een grote speeltuin waar we al de meest fantastische dingen hebben gezien”, vertelt Jelle.
Wanneer we de Diepenbekenaar op een blauwe dinsdag proberen te bereiken via Skype lukt dat niet meteen. Facebook liep eerder ook al niet vlot. Uiteindelijk lukt het via de klassieke weg wel. Via een simpele telefoon. “Facebook en Google waren al geblokkeerd in China. Dat ze nu ook Skype zouden gaan moeilijk maken, was te verwachten”, reageert de jonge professor Engels laconiek als we hem eindelijk aan de lijn krijgen.
Heb je het dan niet moeilijk met al die restricties?
“Wanneer je in China komt wonen, moet je gewoon alles wat je als ‘normaal’ beschouwt achter je laten. Het is een vreemd land met grote tegenstellingen. De communisten blokkeren heel veel om hun macht te kunnen houden. Dat hebben ze trouwens altijd gedaan. Anders zou de partij al niet zolang aan de macht zijn. De mensen weten dat hier. Gelukkig voor ons zijn er ook wel wat achterpoortjes. Die blokkering op internet is te omzeilen door simpelweg te doen alsof je vanuit het buitenland inlogt. Zo doen grote buitenlandse bedrijven, die hier vestigingen hebben, het ook.”
Hoe ben je in Gongyi terechtgekomen?
“Na mijn studie vertaler-tolk in Antwerpen kon ik een jaar een stage lopen in Xianyang. Dat is een stadje vlak naast Xi’an, bekend van het terracottaleger. Het land beviel me wel. Toen mijn vriendin Silke op bezoek kwam, voelde ze diezelfde klik. Omdat we altijd al het plan hadden om naar het buitenland te trekken, was de kogel snel door de kerk. We zouden als expats in China werk zoeken. Via via kwam ik bij deze privé-univer- siteit uit. We vonden er allebei een job.”
Pas getrouwd in een land waar amper iemand Engels spreekt. Hoe begint een mens daaraan?
“De universiteit reserveerde voor ons een appartement op de campus. We kunnen gratis gebruikmaken van alle faciliteiten. Op huizenjacht moesten we dus niet. Dankzij die deal hebben we ook weinig onkosten. Elektriciteit, verwarming, het zijn allemaal voordelen in natura. Het geld dat we verdienen, kunnen we dus besteden aan de reizen die we vanuit Gongyi maken.”
Jullie leven op een campus met allemaal Chinezen. Wat moet ik me voorstellen van jullie sociaal leven?
“Hier op de campus zijn er toch wel een dozijn buitenlanders. Het is een kleine gemeenschap die samen in dezelfde appartementsblokken woont. Met die mensen kan je een normaal gesprek in het Engels voeren. Met de Chinezen loopt dat wat stroever. De meesten beheersen de taal onvoldoende. Dus ja, Silke en ik zijn erg op elkaar aangewezen. Maar dat loopt eigenlijk prima. Na het lesgeven gaan we samen naar de gym, we studeren wat, luisteren naar muziek en, heel belangrijk, we stippelen onze volgende reis uit. Elke schoolvakantie zijn we weg. Zo hebben we eerst China helemaal verkend. Nu zijn we bezig met de rest van Azië.”
Je geeft les aan een privé-universiteit. Is dat iets voor de Chinese elite?
“China is een bijzonder groot land met bijzonder veel inwoners. Elk jaar wordt er een ingangsexamen voor universitaire studies georganiseerd. De top mag naar een staatsuniversiteit. De mindere studenten kunnen terecht bij universiteiten van een lager niveau. Wie nog lager scoort, maar wel geld heeft, kan zijn of haar diploma halen aan een privé-universiteit. Uiteindelijk halen ze ook hun master. Typisch Chinees. Echt al-
les is hier anders dan in Europa.”
Leg dat even uit.
“Ik kan het niet vaak genoeg zeggen: leven in China is in niets vergelijkbaar met leven in Europa. Voor mij is dat meteen ook de grootste aantrekkingskracht van dit land. Al is kritisch denken over de regering, en over haar beleid, hier bijvoorbeeld not done. Daardoor wordt hun algemene vermogen tot kritisch denken gekortwiekt, niet alleen inzake maatschappelijk en politiek denken, maar op alle vlakken. Wat het moeilijk maakt om les te geven.
Het algemene vermogen tot kritisch denken wordt hier gekortwiekt
Jelle Smets
Over de regering praten we in de les natuurlijk niet. Maar wanneer ik op een of andere problematiek dieper kan ingaan, zoals pakweg euthanasie of migratie, kan ik studenten wel aanzetten om de dingen eens van een andere kant te bekijken. Voor mij is dat al een kleine overwinning.”
Is rebelsheid des duivels in China?
“Tegen de regering zeker en vast wel. Maar net zoals belastingen ontduiken bij ons ooit een nationale sport was, zijn de bewoners van de provincie Henan sterk in het omzeilen van regeltjes. Dat is een klein pleziertje voor hen. Neem nu het rookverbod dat vanuit Peking is opgelegd. Zelfs met het verbodsbord in de buurt durven de mensen hier op restaurant ongegeneerd hun sigaret roken. Als ik daar dan een opmerking over maak, zijn ze verbaasd. Zo van: Wat zeg je nu?”
“Hetzelfde met verkeersregels. Een rood licht betekent hier niet onherroepelijk stoppen. Wanneer er weinig verkeer is, en daar verstaan ze tien voertuigen of minder onder, dan rijden ze gewoon door. Rebellie is gewoon des mensen. Ook in China. Zeker als je wat verder van de beleidsmakers woont zoals de mensen in Gongyi.”
Stil protest kan dus wel.
“Heel stil dan. De enige optie om je ongenoegen te uiten, is naar een officieel bureau te stappen en je klacht op papier te zetten. Samenkomen mag niet. Een protestactie zou leiden tot een arrestatie. De Chinezen zijn eigenlijk monddood en reageren daarom gelaten.”
“Een goed voorbeeld is de gigantische smogwolk die van Peking tot in Gongyi hangt. Die is gewoon ongezond. In Europa zou er al lang een drukkingsgroep zijn opgericht om verantwoordelijken van die milieuverontreiniging daarop te wijzen.
Hier zetten de mensen simpelweg hun mondmasker op als het te erg wordt. Meer niet. In huis lopen ze trouwens rond zonder bescherming. Met het raam open.”
Kan een Europeaan in een kleine provinciestad in het midden van het grote China eigenlijk wel integreren?
“Moeilijk. De taal alleen al is een zeer grote barrière. Maar voor ons was het een perfecte eerste halte van onze lange reis. Van hieruit hebben we Thailand, Cambodja, Tibet, Vietnam, Maleisië, Singapore, enzvoort ontdekt. De komende zomer gaan we naar Japan.”
“Deze job heeft ons bijzonder veel kansen geboden. Het was de bedoeling dat we hier drie jaar zouden blijven. Het zullen er uiteindelijk vijf worden. Precies omdat er in dit werelddeel zo veel te zien is.”
En daarna?
“Op naar het volgende continent. Canada of Nieuw-Zeeland staan het hoogst op ons verlanglijstje. Alles zal afhankelijk zijn van waar we werk vinden. Dus als het ZuidAmerika, of Afrika wordt, ook goed. Uiteindelijk willen we toch eens in alle werelddelen hebben gewoond.”
En zijn er plannen om nog ooit terug te komen naar België?
“Zeker. Om met vakantie te komen.”