Vader van het Poldermodel
Nederlandse oud-premier Ruud Lubbers overleden
Hij was de jongste premier van Nederland en bleef tot op heden de langst zittende. Ruud Lubbers, gisteren op 78jarige leeftijd overleden, zag zichzelf als no-nonsense beleidsmecanicien. Rotterdamse maakdrang verpakt in wollig woordgebruik: Lubberiaans. De taal van het Poldermodel.
ROTTERDAM -
De katholieke ondernemerszoon Ruud Lubbers werd op 7 mei 1939 in Rotterdam geboren, een jaar voor de stad door een Duits bombardement vernietigd werd. Zijn middelbare schooljaren bracht hij door op het Canisiuscollege van de jezuïeten in Nijmegen. De strenge leerschool stuurde hem richting maatschappelijke betrokkenheid. Uiteraard in de Katholieke Volkspartij - die in 1973 in de gedreven 34-jarige de ideale man zag om plaats te nemen in het ‘progressieve’ kabinet-Den Uyl. Als minister van Economische Zaken was hij er verantwoordelijkheid voor een beleid dat hij later als premier krachtig terugdraaide. Merkwaardig genoeg was het juist zijn krachtige optreden in de eerste oliecrisis dat zijn reputatie maakte. Hij voerde een autoloze zondag in en vroeg de Nederlanders om ’s avonds een uurtje vroeger de gordijnen te sluiten. Ook de eerste energienota uit de Nederlandse geschiedenis was van zijn hand.
Lubberiaans
In 1978 werd Lubbers fractieleider in de Tweede Kamer van het Christen-Democratisch Appèl, de waarin de KVP en twee protestantse partijen waren opgegaan. (Voorganger Wim Aantjes, een vertegenwoordiger van de linkervleugel, was ingehaald door zijn verzwegen SS-oorlogsverleden.) Dries van Agt was premier in wisselende coalities met de Partij van de Arbeid van Den Uyl en de liberale VVD van Hans Wiegel. Lubbers mocht de rumoerige CDA-fractie met haar vaste dwarsliggers in toom houden. Hij deed daarbij een beroep op bijzonder taalgebruik - lange zinnen met woorden van eigen makelij waarvan niemand precies kon zeggen wat het allemaal betekende. (Wat te denken van werkwoorden als ‘afconcluderen’ of ‘wegtunnelen’?)
Poldermodel
Dat ‘Lubberiaans’ zou hem ook helpen nadat hij in 1982 onverwacht Van Agt moest opvolgen als regeringsleider. Hij was net 43 - de jongste premier ooit. Twaalf jaar zou hij in het Torentje (de werkplek van de minister-presipartij dent) blijven, tijdens drie coalities, twee met de VVD en één met de PvdA.
Het eerste kabinet-Lubbers voerde miljardenbezuinigingen door. Lubbers werd peetvader van het Poldermodel. Met vakbonden en werkgevers sloot hij het akkoord van Wassenaar: loonmatiging, afschaffing van de Nederlandse ‘index’ en arbeidstijdverkorting moesten de enorme staatsschuld (meer dan 10 procent van het bbp) en de fel gestegen werkloosheid onder controle krijgen. Ook in de twee volgende kabinetten werd dat beleid verdergezet met privatiseringen van de post en de spoorwegen (NS) en hervormingen van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Toch had Lubbers niet de reputatie de ideologische hakbijl te hanteren. Net als mede-christendemocraat Jean-Luc Dehaene bij ons was hij een compromismecanicien. Een Nederlandse loodgieter.
In 1994 zou Lubbers plaats maken voor zijn opvolger als CDAleider, Elco Brinkman. De twee botsten publiek en Lubbers riep de CDA-kiezers zelfs op om op een andere kandidaat te stemmen. Het CDA leed een verpletterende nederlaag - waarna de tijd aangebroken was voor Paars.
Internationaal
Lubbers richtte de blik op internationale topfuncties. Maar noch bij de Europese Commissie, noch bij de Navo had hij succes. In 2001 werd hij hoge commissaris voor de vluchtelingen van de VN. In wat een voorganger van de #MeToo-affaires lijkt, verloor hij die baan na beschuldigingen van handtastelijkheden bij een medewerkster in New York. Lubbers keerde terug naar Rotterdam en zijn vrouw Ria, die het incident wegwuifde. Vanuit zijn huis in de wijk Kralingen gaf hij advies in CDA-kring - ongevraagd maar ook die ‘goedbedoelde’ raad bleef de laatste jaren uit. Gisteren prees Mark Rutte (die iets ouder was dan Lubbers toen hij premier werd) zijn voorganger als “staatsman met grote statuur” die Nederland door de moeilijke jaren tachtig loodste. “Hij was de premier van mijn jeugd”