Rebel, miljonair, president Jacht op Zuma’s en Gupta’s is ingezet
De nieuwe Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa staat voor enorme uitdagingen Al 783 criminele klachten tegen ex-president
PRETORIA - Hij was vrijheidsstrijder en vakbondsman en is een van de rijkste zakenlui van zijn land. Sinds gisteren is hij er ook het staatshoofd van. President en ANC-leider Cyril Ramaphosa wil Zuid-Afrika uit de crisis leiden waar het corruptieschandaal rond zijn voorganger Jacob Zuma het gebracht heeft. Hij staat daarbij voor enorme uitdagingen.
Gisterochtend liep Cyril Ramaphosa (65) nog een rondje te joggen aan de Sea Point Promenade in Kaapstad. Op sociale media deden foto’s van hem de ronde, ontspannen poserend met andere ochtendlijke lopers. Als Ramaphose vandaag gaat rennen, zal dat ongetwijfeld in het gezelschap van een bende lijfwachten zijn, want gistermiddag koos het Zuid-Afrikaanse parlement de man die al jaren de gedoodverfde opvolger van Nelson Mandela genoemd wordt met een zeer ruime meerderheid tot president. Ramaphosa was op dat moment net zestien uur plaatsvervangend president, nadat de door corruptieschandalen aangetaste Jacob Zuma de avond tevoren onder de zware druk van zijn partij, het African National Congress (ANC), toch opstapte. Eigenlijk was de verkiezing van Ramaphosa niet meer dan een formaliteit. Op de ANC-banken was zelfs zang en dans te zien.
Vertrouwen
Het ooit zo onaantastbare ANC moet ook het geschonden vertrouwen van de Zuid-Afrikanen herwinnen. In de bijna kwarteeuw dat het aan de macht is, verloor het respect en aanhang. Bij de lokale verkiezingen in augustus 2016 raakte het de meerderheid kwijt in grote steden als Pretoria en Johannesburg, waar Cyril Ramaphosa in het township Soweto geboren werd. Als de nieuwe president en partijleider daar geen verandering in brengt, kan het ANC na de verkiezingen volgend jaar wel eens gedwongen zijn een coalitie te vormen. Gisteren stemden twee oppositiepartijen, de Economic Freedom Fighters van de extreme stokebrand Julius Malema, en de gematigde Democratic Alliance ook tegen zijn verkiezing. De Zuid-Afrikaanse rand reageerde gisteren positief op de verkiezing van zakenman Ramaphosa en zijn belofte van strijd tegen corruptie. De munt scoorde zijn hoogste stand tegenover de dollar in drie jaar, en de Zuid-Afrikaanse beurs sloot bijna vier procent hoger.
Desondanks blijven de economische uitdagingen voor Ramaphosa immens. Onder de Zuid-Afrikaanse jongeren is de werkloosheid enorm. De kloof tussen arm en rijk is ook niet noodzakelijk een rassenkwestie meer.
Mijnwerkersbloed
Dat wordt misschien ook het grootste geloofwaardigheidsprobleem van de nieuwe president. Want niet alleen is Ramaphosa met een vermogen van drie- tot vierhonderd miljoen dollar een van de rijkste zwarte zakenlui. Maar er kleeft ook bloed aan dat succes: het bloed van de Marikana. Bij de onderdrukking van een wilde staking in 2012 in de platinamijnen van het Lonmin-concern kwamen meer dan veertig mensen om. De mijnwerkers rebelleerden tegen hun eigen vakbond NUM, omdat ze die onder een hoedje met de mijnbazen vonden spelen. Een van de mijnbazen bij Lonmin was toen
Cyril Ramaphosa. Dertig jaar eerder had hij de
NUM met gevaar voor eigen leven helpen oprichten. Jarenlang hield Zuma’s partij, het ANC, hem de hand boven het hoofd. Keer op keer stemden ze moties van wantrouwen in het parlement weg. Maar de voorbije weken was al duidelijk dat de corrupte president niet langer op de onvoorwaardelijke bescherming van zijn partij kon rekenen. En nu is ook de politie aan de jacht begonnen. Woensdagochtend vielen de Hawks binnen bij Zuma’s zoon Duduzane. Gisteren heette het dat hij voortvluchtig was. Eerder waren de haviken ook al binnengevallen bij de Guptabroers, en de Zuid-Afrikaanse justitie vaardigde al een aanhoudingsbevel uit tegen oudste broer
Ajay Gupta. Het onderzoek gaat over fraude met 30 miljoen rand (2 miljoen euro) subsidie die arme zwarte boeren had moeten helpen, maar door de Gupta’s uiteindelijk gebruikt zou zijn om een groots trouwfeest in te richten. De Zuma’s zouden daarvan op de hoogte geweest zijn.
De invloed die de Gupta’s via Zuma verwierven, was zo groot dat ze beschuldigd worden van state capture, zo goed als een staatsgreep. Zowel Zuma als de Gupta’s houden hun onschuld ondertussen staande, maar tegen de ex-president lopen inmiddels al 783 criminele aanklachten. De grootste oppositiepartij, de Democratic Alliance, liet gisteren weten dat zijn moeizame Zexit Zuma geen gehele of gedeeltelijke vrijheid van vervolging, laat staan amnestie, mag opleveren. Wordt vervolgd. Hoe is nog niet duidelijk.