Boekenwijsheid
Was Elsschot ook nog journalist?
Neen, dat was Fons De Ridder. Elsschot was de literator, De Ridder de zakenman, licentiaat in de handelswetenschappen, boekhouder in Parijs, Rotterdam en Brussel. In de hoofdstad werkte hij onder meer voor de firma Herz & Wolff die in Hasselt de gelatinefabrieken bezat.
Onder het motto ‘Herontdek Elsschot’ zet de uitgeverij Polis dezer dagen haar schouders onder Elsschot. Ze geeft sinds vorig jaar Elsschots volledige oeuvre ook in losse delen uit, wat de toegang verruimt. Het werk in ‘(Van onzen correspondent.)’ is een speciaal geval. De Ridder werkte net na de Eerste Wereldoorlog, van eind 1918 tot 1922, als correspondent voor de Nieuwe Rotterdamsche Courant, de voorloper van het huidige NRC Handelsblad. Dat is weinig bekend omdat die stukken niet in Elsschots ‘Verzameld Werk’ noch in het ‘Nagelaten Werk’ zijn opgenomen. Krantenstukken zijn geen literatuur, kan de gedachte zijn geweest. Journalistiek werk werd in die tijd, en vaak ook vandaag nog, niet gesigneerd. Bovenaan stond wel ‘(Van onzen correspondent.)’ en dan ‘Antwerpen’, plus datum. Maar meer ook niet. Welke tekst was dan van wie? Niet alleen drong de krant aan op discretie, De Ridder zelf was een vakman in geheimhouding. Hij vertelde graag dat hij niet las, geen boeken bezat en geen fantasie had: hij was een geboren misleider. Dichter Martinus Nijhoff:
Door Marcel Grauls “Als een vos die zijn sporen met zijn staart uitwist.”
Hoe zit het boek in elkaar?
In grote lijnen bestaat dit boek uit vier delen: om te beginnen vijftig krantenstukken waarvan de samenstellers vermoeden dat ze van Elsschot/De Ridder zijn. Ten tweede het complexe verhaal over de weg die hij aflegde om voor de krant aan de slag te gaan. De Ridder schreef om den brode, hij Bibliofiel Marcel Grauls tipt elke week een boek waar u slimmer van wordt. C.J.Aarts en M.C. van Etten, (Van onzen correspondent.) Journalistiek werk van Willem Elsschot, uitg. Polis, 2017, hardcover, 352 blz., meer dan honderd illustraties, 34,99 euro. Foto op omslag: Fons de Ridder op bezoek bij zijn zus Marie in Brugge, in 1912, 30 jaar oud.
De vijf losse delen die inmiddels zijn verschenen: ‘Een ontgoocheling’, ‘Kaas’, ‘De verlossing’, ‘Het tankschip’, ‘Pensioen’, met nieuwe nawoorden, ‘Tsjip/De Leeuwentemmer’ en ‘Lijmen/Het Been’ komen eraan. 17,50 euro.
XXXhad vier (later zes) kindermonden te voeden, zoveel is zeker.
Ten derde: wie heeft in de loop der jaren wat verteld over de authenticiteit van de teksten: een amusant overzicht van het gekrakeel van de critici. En tenslotte: waarover schrijft De Ridder? Aarts en Van Etten: “We verdiepten ons in de Antwerpse maatschappij van de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog en liepen met de gevonden artikelen in de hand door Antwerpen (…)