Wetenschap
Het prijzengeld van de Avatar Xprize mag er zijn: 10 miljoen dollar. Maar de uitdaging is immens. Het winnende team moet een robot-avatar bouwen die een persoon toelaat om een reeks simpele en complexe opdrachten uit te voeren, vanop een afstand van minstens 100 kilometer, zonder dat hij daar gespecialiseerde training voor nodig heeft.
Wat een avatar is? Het woord komt uit het Sanskriet en verwijst naar de materiele incarnatie van een godheid. De term wordt in de computerwereld gebruikt voor een cartoonfiguurtje dat dienst doet als alter ego van een mens. Maar bij de Avatar Xprize gaat het om een robot die niet zelfstandig handelt, maar vanop afstand wordt aangestuurd door een persoon. Die draagt een speciaal pak en een VR-bril. De bedoeling is de beperkingen van tijd en ruimte te omzeilen, zodat mensen met speciale vaardigheden onmiddellijk kunnen worden ingezet waar ze maar nodig zijn. Zonder zich te hoeven verplaatsen.
Drie toepassingen
Voluit heet de wedstrijd de ANA Avatar Xprize. ANA is een Japanse luchtvaartmaatschappij die de prijs sponsort, en Xprize is een non-profitorganisatie die wel vaker wedstrijden uitschrijft in samenwerking met commerciële sponsors. Het doel van de Xprizes is om de ontwikkeling van een bepaalde technologie te versnellen. Xprize ziet drie belangrijke toepassingen van robot-avatars. Ze zouden kunnen worden ingezet bij reddingsoperaties na rampen, wanneer het voor mensen te gevaarlijk is om ter plaatse te zijn. Of om ingewikkelde apparatuur te herstellen en andere ingrepen te doen die heel gespecialiseerde kennis of vaardigheden vereisen. Een expert kan dan vanop afstand de avatar bedienen. Een derde toepassingsgebied zijn medische zorgen, inbegrepen operaties vanop afstand.
Is dat haalbaar binnen de vier jaar, zoals de Avatar Xprize vooropstelt? Volgens professor robotica Bram Vanderborght van de VUB wordt het alvast niet gemakkelijk. En 10 miljoen dollar mag dan veel geld zijn, het zal de kosten amper dekken - en dan moet je eerst nog winnen. “Eén humanoïde robot kost al zo’n 1 miljoen dollar”, zegt Vanderborght. ”Een typisch roboticaproject aan een Europese onderzoeksinstelling loopt al snel in de miljoenen.”
Ruimtevliegtuig
De verschillende scenario’s waarover de organisatoren het hebben - van noodhulp bij rampen tot chirurgische ingrepen - liggen bovendien erg ver uit elkaar. ”De mens is heel veelzijdig, een robot helemaal niet”, zegt Vanderborght. De deelnemende teams moeten dus keuzes maken. Moet hun robot vooral sterk zijn, of uiterst precies, of efficiënt omgaan met energie? En hoe moet hij zich voortbewegen? Op benen, wielen of iets anders?
De allereerste Xprize, de Ansari Xprize, werd uitgeloofd voor een herbruikbaar ruimtevliegtuig dat tweemaal binnen de twee weken kon worden gelanceerd. Dat leek volstrekt onrealistisch toen de wedstrijd in 1996 werd uitgeschreven, maar in 2004 haalde SpaceShipOne het. Inmiddels zijn we veertien jaar verder, en is het nog altijd wachten op de eerste commerciële vlucht van de grotere versie, SpaceShipTwo van Virgin Galactic.
Eind deze maand was de uiterste limietdatum voor een andere wedstrijd, de Google Lunar Xprize. Daar luidde de opdracht: een robotvoertuig 500 meter afstand laten afleggen op het maanoppervlak, en vandaar video terugsturen naar de aarde. Maar in januari is de wedstrijd afgeblazen, omdat geen enkel team nog kans maakte op de prijs van 30 miljoen dollar.
Nog een opvallende Xprize was de Tricorder Xprize. De bedoeling was om een op Star Trek geïnspireerde tricorder te ontwikkelen. Dat is een draagbaar apparaatje voor het stellen van medische diagnoses. Het winnende apparaat, de DxtER, zal weldra te koop zijn voor zo’n 200 euro.
Finale
Hoe het afloopt met de Avatar Xprize, weten we in oktober 2021, wanneer de prijs zal worden uitgereikt na een finale die vijf dagen zal duren. Tijdens die vijf dagen moeten alle deelnemende teams een reeks opdrachten uitvoeren met hun avatar. Zal iemand het redden? Dat zal volgens Vanderborght heel sterk afhangen van hoe moeilijk de opdrachten zullen zijn. En daarover is nog heel weinig bekend.
Vanderborght gelooft wel dat een wedstrijd als dit een verschil kan maken in een onderzoeksgebied. ”Een van de voordelen van die benadering is dat je een gemeenschappelijk doel stelt. De verschillende teams werken aan hetzelfde en kunnen van elkaar leren.“Vanderborght verwijst onder meer naar de Darpa Grand Challenge, een wedstrijd voor zichzelf besturende voertuigen. In 2004 bakten de deelnemers er niks van, de best presterende auto raakte amper twaalf kilometer ver voor hij zichzelf klem reed en in brand vloog. Maar de wedstrijd zette iets in beweging dat niet meer is gestopt, en bijna vijftien jaar later lijkt het tijdperk van de zichzelf besturende auto bijna aangebroken.
Het voordeel van zo’n wedstrijd is dat je een gemeenschappelijk doel stelt. De verschillende teams werken aan hetzelfde en kunnen van elkaar leren