Met Socrates in een portiek
Oude Grieken?
De boekenwereld houdt nog tot 15 april haar jaarlijkse ‘Week van de Klassieken’ en dat zie je in de recente uitgaven weerspiegeld. Diepe boeken, brede boeken en modieuze boeken, allemaal aan de navelstreng van de Oude Grieken en Romeinen hangend.
Prominent is Ryan Holiday, volgens The New York Times ‘de drijvende kracht’ achter het jonge succes van het stoïcisme bij de ondernemers van Silicon Valley. De tweeduizend jaar oude geesten van Seneca (4 v.Chr. - 65 n.Chr.) en keizer Marcus Aurelius (121-180 n.Chr.) moeten toch wel even schrikken van hun plek op de bestsellerlijsten. Holidays Het obstakel is de weg. Klassieke principes om van tegenslagen kansen te maken verschijnt in juli bij Bruna. Het boek demonstreert het stoïcijnse principe aan de hand van voorbeelden op slagvelden en in directiekamers. Holiday, 30 jaar oud, is aan zijn achtste succesboek toe. Het eerste, uit 2012, had de pakkende titel: Vertrouw me, ik lieg. Bekentenissen van een mediamanipulator. Toen nog vreemd, vandaag vertrouwd. Uitgeverij AUP pakt uit met ‘Een literaire reis door de Peloponnesos’ (in Het eiland van Pelops), ‘Een literaire reisgids door het antieke Rome’ (in De vereeuwigde stad) en met nieuw werk van David Rijser.
In de diepte?
Elke generatie kookt van de klassieke Oudheid haar eigen potje, kun je zeggen. Rijser (Univ. Amsterdam) betoogde in zijn
Een telkens nieuwe Oudheid vorig jaar dat de oude cultuur geen dode baksteen is die een scholier in zijn hoofd moet proppen, maar een proces: iets dat beweegt, altijd weer anders wordt ingevuld en wezenlijk toch hetzelfde blijft. Zoek op Google vandaag een lijst van grote denkers dan zie je dat de modernen oprukken, zegt hij, dat de exacte wetenschappers (Stephen Hawking) hun plaats opeisen, dat visionaire kunstenaars erbij horen, net zoals niet-westerse denkers. Hoewel, de Ouden hadden ook wel oog voor bijzondere dichters; tussen filosofen en wetenschappers, alfa en bèta, zat toen geen kloof en wijsheid uit het Oosten ontbrak al evenmin.
In zijn nieuwe boekje Het portiek van de buren. Verbeeldingen van ‘denken’ in de Oudheid maakt Rijser een sprong in het diepe. Is ‘denken’ voor ons wel hetzelfde als wat het voor de mensen in de Oudheid was? Rijser onderzoekt de beelden en koppen in denkende positie. Wat doet Athene die op haar lans leunt? Treurt ze, mijmert ze, rust ze gewoon uit, of denkt ze echt, wat denkt ze?
Aan de hand van de foto’s in het boek kan de lezer makkelijk ‘meedenken’ over het al of niet denken. En het portiek, dat was de plaats waar de zoekgeraakte Socrates zich op zekere avond had verscholen, om te denken.
In de breedte?
Het geruchtmakendst in deze context is zonder twijfel Stephen Fry’s Mythos. De Griekse mythen herverteld, vorige maand in het Nederlands verschenen en meteen drie keer herdrukt. Fry (60) is een mediamonster, overbekend als acteur, tv-presentator, komiek, auteur van romans en een driedelige autobiografie. Hij heeft met zijn bijzonder stemgeluid de zeven delen van Harry Potter als audioboek ingesproken. Vorig jaar is er zelfs een vogelluis (de saepocephalum stephenfryi) naar hem genoemd. Fijn dat hij zijn faam gebruikt om de kennis van de Griekse mythen een duw te geven. In zijn voorwoord schrijft hij: “Je hoeft niets te weten om dit boek te kunnen lezen: het begint met een leeg universum. Er is helemaal niets academisch of intellectueels aan de Griekse mythologie. Griekse mythen zijn verslavend, amusant, toegankelijk en verbazingwekkend menselijk.” In een nawoord zegt Fry zich eraan te storen dat op het internet Kadmes als gabber wordt bestempeld, Hermes als cool en Hades als een gast met problemen.
Jammer genoeg krijgt de harde, vreemde selectie van Fry geen uitleg, zelfs overbekende mythen ontbreken (Hercules, de Argonauten, Oedipus, Odysseus, noem maar op) en het boek heeft geen mytheninhoudstafel, noch een index. Als lezer heb je geen idee wat erin zit en wat niet. Shakespeare naverteld zonder Hamlet of Juliet. Zoiets. (mag)