Op bezoek in het Britse Penzance, de eerste plasticvrije stad
Penzance eerste plasticvrije stadje in Groot-Brittannië
“We startten in september vorig jaar met de campagne van SAS om Penzance plasticvrij te maken. De hele gemeenschap stond er onmiddellijk achter en een half jaar later kregen we als eerste stad in GrootBrittannië de plasticvrije status.”
Inmiddels zijn ze al met 11 en hebben al
250 andere gemeenten zich aangemeld, ook buiten Groot-Brittannië. “Als er Limburgse gemeenten willen meedoen: we hebben een bruikbare handleiding en vijfpuntenplan dat jullie kunnen volgen.” Radiojournaliste Rachel Yates (43) is de vrouw die Penzance op de plasticvrije kaart heeft gezet. Haar campagne heeft eerst de Britse en nu ook de wereldpers naar Cornwall gehaald. Na een interview voor de Japanse televisie, maakt ze ook tijd voor Het Belang van Limburg.
Surfers Against Sewage, kortweg SAS, is 28 jaar geleden begonnen met een campagne tegen de lozing van rioolwater in zee. “Inmiddels wordt het afvalwater overal gezuiverd en hebben we zuiver, kristalhelder water waar je metersdiep in kunt kijken. Nu is plastic het belangrijkste thema van SAS. We doen daarom opruimacties op de stranden. Het grote probleem zijn de microplastics die je niet altijd ziet”, zegt Yates.
Tranen van zeemeerminnen noemen ze hier de minuscule stukjes plastic die op zee drijven en op de stranden aanspoelen. Sir David Attenborough heeft met zijn documentaire Blue Planet de Britten een plasticgeweten geschopt. Ook het Britse koningshuis en parlement zijn ontdaan door de beelden van het vergiftigde babywalvisje en hebben de strijd tegen wegwerpplastic geopend. Koningin Elisabeth kondigt een ban af op plastic rietjes en flesjes in Buckingham Palace en premier May belooft de invoering van statiegeld tegen het einde van het jaar.
Lotus
Penzance is een klein 17.000 inwoners tellend maar levendig stadje waar veel toeristen en mensen uit de omgeving komen winkelen. Het ligt afgelegen in Cornwall, in het uiterste zuidwesten van Engeland. Land’s End, de kaap waar Engeland stopt, ligt vlak bij dit oude mijnstadje. Het standbeeld van Humphrey Davy, de uitvinder van de mijnwerkerslamp, domineert de belangrijkste winkelstraat.
In het straatbeeld is niet erg zichtVoor baar dat Penzance plasticvrij is. Er ligt wel weinig zwerfvuil. In de zaken die deelnemen aan de campagne, wordt ons duidelijk dat ze het wel degelijk menen, maar ze zijn er nog lang niet. “In ‘The Cornisch Hen’ krijgen we koffie in een porseleinen kop. De porties fruit worden in plastic potjes gedaan, maar dan wel bio-afbreekbaar plastic dat gecomposteerd kan worden. Het bestek is uit hout, de rietjes uit papier. Maar de koekjes bij de koffie zijn allemaal apart in plastic verpakt. Speculaasjes van het Belgische Lotus… Slager Ian Lentern heeft zich nog maar pas aangesloten bij de campagne en is nog op zoek naar het juiste verpakkingspapier. “Niet makkelijk om vinden. Als we onze vleeswaren straks in papier verpakken, mag het bloed niet in de boodschappentas van de klant druipen. Het moet een degelijk alternatief zijn.”
Spanje
Kruidenier Malcolm Hendy is al een half jaar geleden overgeschakeld. “Door de tv-programma’s van David Attenborough heb ik gezien welke problemen het plastic veroorzaakt. We trachten onze inkopers op te voeden zodat ze overschakelen op plasticvrije verpakkingen. Het moeilijkste blijft de verpakking voor producten die ook naar de supermarkten gaan. fruit en groenten is het relatief makkelijk om alternatieven te vinden. Voor seizoensgebonden producten zoals frambozen of braambessen die we nu uit Spanje krijgen, blijft het echter problematisch. Jonge slablaadjes leveren de groothandelaars ook in plastic in plaats van mooie kartonnen doosjes. In de zomer is dat geen probleem, dan komt al het fruit en groenten van lokale boeren.” Het kost de winkelier ook meer werk om zijn in bulk geleverde groenten en fruit duurzaam te verpakken. Aardappelen tast hij bijvoorbeeld netjes in kleine papieren zakken van 1 of 2 kilo. Bio-afbreekbare verpakkingen of papieren zakken zijn ook drie keer zo duur. Maar daar ligt Malcolm niet wakker van. Het is voor hem meer een roeping. “It’s not a job, it’s a lifestyle. Je hebt ook niet voor alles een verpakking nodig. Veel klanten nemen gewoon een mandje en doen hun boodschappen los in een draagtas. Op die manier sparen we ook bomen. Bovendien is de verkoop als een raket omhoog gegaan sinds we aan de campagne deelnemen. Eigenlijk is veel wat we nu doen weer hetzelfde als we ongeveer twintig jaar geleden deden. Omdat alles nu veel sneller moet, hebben de mensen geen tijd meer om hun groenten te laten wegen. Aan de kassa’s van de supermarkt gaat alles vliegensvlug met barcodes, maar we mer-
Onze sladozen zijn gemaakt uit plantaardig plastic en we geven er houten bestek bij
Sasha Williams uitbaatster The Granary
ken stilaan een kentering. Wij zijn een van de laatste grote onafhankelijke kruideniers met vier winkels in de regio en we zijn overal overgeschakeld op plasticvrij.” Alle klanten die we aanspreken, reageren unaniem positief. Een oudere vrouw vindt het initiatief van Malcolm om zelfs worsten in vetvrij papier te verpakken prachtig voor het milieu, maar heeft toch één nadeel ontdekt. “Door het papier zie je niet meer hoe het vlees eruitziet. Spijtig…”
Pionier
“Vier maanden lang heb ik de leverancier van selder en komkommers bestookt met e-mails, maar nu is het eindelijk gelukt. Ze zijn nu niet langer meer in plastic verpakt”, lacht Sasha Williams. Sasha is een pionier die al elf jaar geleden in haar biologisch winkeltje ‘The Granary’ startte met het bannen van plastic. Ze was de eerste Plastic Free Champion van Penzance. “We hebben nooit plastic draagtassen gegeven, de mensen hebben hier de keuze tussen papieren of katoenen zakken. Mensen kunnen hier hun drinkbekers vullen met water en we verkopen alleen maar glazen flessen. Onze sladozen zijn gemaakt uit plantaardig plastic en we geven er houten bestek bij.”
Maar zelfs voor Sasha is de plasticvrije keten nog niet rond. “Sojabonen worden nog altijd in plastic verpakt door de leverancier uit Devon. Ik blijf aandringen op alternatieven en nu willen ze het proberen met bio-afbreekbaar plastic. Ook granen van plaatselijke boeren komen nog binnen in plastic zakken. En theebuiltjes worden wel geleverd in een mooie kartonnen doos, maar daar zitten plastic zakken in om de thee vers te houden.”
Met de start van de plasticvrije campagne, heeft Sasha geen enkele moeite meer om mensen te overtuigen. “Mensen weten duidelijk waarmee we bezig zijn dankzij de publiciteit voor de campagne. Ze hebben met Blue Planet ook een zicht gekregen op de gevolgen van plastic op het zeeleven.” Bankbediende Liam Hill, een klant loopt warenhuis Co-operative buiten met plastic flesje cola , chips en boterhammen in plastic verpakt. “Een goed idee om plastic te bannen. Het is geen leuk zicht overal plastic tegen te komen. Maar op het werk of thuis sorteren wij het afval wel en zo zorgen we ervoor dat het plastic toch gerecycleerd wordt.” Waarom hij niet liever in een plasticvrije winkel shopt? “Doe ik ook wel, maar tijdens mijn middagpauze heb ik weinig tijd. Bovendien is het duurder in een kleine winkel…”
Ketens
Rachel Yates hamert erop dat plasticvervuiling een globaal probleem is. “Plastic wordt via de grote rivieren in zee gedumpt. Het heeft ook te maken met slecht afvalbeheer. Hier wordt pas sinds een half jaar plastic apart gesorteerd en opgehaald bij de gezinnen. Maar nu China heeft aangekondigd dat ze geen plasticafval meer willen om te recycleren, moeten we andere oplossingen zoeken. Alles gaat nu naar een verook brandingsoven en dat willen we niet.” Of ze niet tegen windmolens aan het vechten is? “Over deze campagne is echt wel heel goed nagedacht. We zijn er ons bewust van dat het niet in één nacht zal gebeuren. De grote ketens zijn inderdaad nog lang niet mee. Onze sterkte is dat we lokaal werken en van onderuit beginnen. We krijgen nu grote steun van het publiek en als de mensen geen plastic meer willen kopen, zullen ook de supermarkten daarop inspelen. Iceland is al de eerste keten die heeft aangekondigd dat ze al haar merkproducten voortaan duurzaam gaat verpakken in heel het land. Grote koffieketens geven nu al korting als je koffie in herbruikbare bekers koopt.”
In Penzance doen nu al 50 plaatselijke zaken mee aan de campagne. “Dat zorgt ervoor dat meer mensen in de stad komen winkelen en verhoogt de druk op de supermarkten aan de rand van de stad. Het grote probleem zijn de wegwerpplastics. Sommige plastics die je meermaals gebruikt, zijn nuttig.” Veel negatieve reacties van de verpakkingsindustrie heeft Rachel niet gekregen. “Ik had wel een beetje strijd verwacht, maar verrassend genoeg heb ik heel weinig last van bashing. Er zijn wel mensen die gereserveerd zijn omdat het niet makkelijk is de omslag te maken. Eén leverancier had zelfs voorspeld dat heel Penzance ‘out of business’ zou geraken, maar het tegendeel is waar. Tegen het toeristisch hoogseizoen moet de campagne duidelijk zichtbaar zijn. We gaan de bezoekers van Penzance laten zien wat we doen en hoe ze zelf ook iets kunnen doen. Er komen grote banners en borden bij het inrijden van Penzance.”
Opstandig
“Wij ondersteunen dit verhaal volledig, maar ik moet erop wijzen dat het van onderuit is gestart. Ik ben erg onder de indruk van de manier waarop Rachel Yates dit organiseert.” Burgemeester Dick Cliff (onafhankelijke) wil niet met de eer van Penzance plasticfree gaan lopen. Zijn stadje heeft volgens de burgemeester door de afgelegen ligging en eigen taal een aparte mentaliteit. “Het is hier altijd meer Keltisch dan Brits geweest en we hebben dankzij de overzeese verbindingen altijd goede contacten met Europa gehad. De inkomens zijn hier laag, ongeveer 75% van het EU-gemiddelde, en we hebben altijd geprofiteerd van de Europese structuurfondsen.”
De blauwe oceaan heeft ook een artistiek publiek naar de regio gelokt. “Je hebt hier een mix gekregen van de artistieke bohemien die koos voor de kwaliteit van het leven en de plaatselijke bevolking die hard moest vechten om te overleven. Onze stad heeft daardoor zijn charme behouden, het is geen ‘chocolate-box’ toeristisch stadje. Ook de mensen hebben hun eigenheid en opstandig karakter bewaard. Zuivere lucht en water zijn bijvoorbeeld altijd thema’s geweest. De campagne van SAS heeft de spots op Penzance gericht, eerst nationaal en nu zelfs internationaal. Vooral onder de kinderen leeft de campagne, zij voeren als het ware een gewapende strijd tegen het wegwerpplastic. We hebben ook de aandacht getrokken van de nationale politiek en grotere bedrijven.” De inbreng van de gemeenteraad blijft bescheiden. “De campagne is unaniem goedgekeurd door onze raad. Ze hebben onze politieke steun en voor de rest gaan we bij onze diensten omschakelen op plasticvrije alternatieven. Ook het bedrijfsleven, toerisme en district staan achter de campagne.. It’s
gonna take us a time. Het zal een paar jaar duren om alle wegwerpplastic te bannen. Er wordt nu veel gediscussieerd over alternatieven. Wat is beter: composteerbaar cellofaan of plantaardige plastics? Wat ontbreekt is een soort van controleorganisme. Liefst op Europees niveau zou men moeten beoordelen wat goede alternatieven voor plastic zijn”, besluit burgemeester Cliff.
Vooral onder de kinderen leeft de campagne, zij voeren als het ware een gewapende strijd tegen het wegwerpplastic
Dick Cliff burgemeester Penzance