Leraar, cartoonist, wereldverbeteraar

Bilzen/Zutendaal

Een leraar-cartoonist die spijbelaars persoonlijk gaat ophalen met de schoolbus – velen zouden hem weglachen, maar Erik Sillen kwam ermee weg. Als soixante-huitard en Jazz Bilzen-veteraan was hij doordrongen van het idee dat mensen zichzelf moeten emanciperen om kansen in de maatschappij af te dwingen.

Het is dankzij een tip dat we bij Erik Sillen terechtkomen, want zijn overlijdensbericht vermeldt beroep noch bezigheid terwijl hij zijn eigen rouwprentje tekende, dat hij afsloot met de woorden: ‘Up to a new life, this was faction. Si non e vero, e ben trovato’. Wat zoveel wil zeggen als: ‘Op naar een nieuw leven, dit was slechts een voorproefje. En als het niet waar is, dan is het alleszins goed gevonden’. “Papa heeft zijn hele leven getekend”, zegt Giel Sillen, één van zijn vier kinderen. “Hij is zelfs cartoonist en columnist bij Humo geweest. Maar dat deed hij in bijberoep: zijn hoofdberoep was leerkracht in wat nu de Provinciale Secundaire School Bilzen heet, het vroegere GSM in Munsterbilzen. Daar heeft hij veertig jaar lang Engels, Nederlands en zedenleer onderwezen.”

In bed met Urbanus

Erik Sillen was een geëngageerde, maatschappijkritische man en dat uitte zich ook in zijn loopbaan. “Hij wilde mensen laten excelleren”, weet Giel. “Hij gaf onder meer les aan kinderen die het thuis niet gemakkelijk hadden en ging ze persoonlijk ophalen met de schoolbus als ze niet op school kwamen opdagen. Net zoals hij ons, zijn kinderen, normen en waarden bijbracht, zo wilde hij ook dat zijn leerlingen snapten dat het belangrijk was om naar school te gaan. Papa wilde dat mensen kansen kregen om vooruit te gaan in het leven.” Erik had geen zittend gat, aldus zijn zoon, vandaar zijn engagement. Dat begon al heel vroeg, toen Erik nog op de schoolbanken zat van het college in Bilzen, waar leraar Fons Koch hem warm wist te maken voor Jazz Bilzen aanvankelijk een bescheiden jazzfestivalletje. Toen er een dag voor de jeugd werd georganiseerd en er bands geprogrammeerd moesten worden, legden de organisatoren hun oor te luisteren bij diezelfde jongeren, onder wie Erik. Zijn smaak viel blijkbaar op, want in die eerste jaren werd Erik de vaste boeker van Jazz Bilzen. Hij onderhandelde met alle betrokken partijen en woonde concerten bij om artiesten te scouten. Erik was ook een pr-man avant la lettre, want hij sloot een deal met het jeansmerk Levi’s om de runners, de stagehands die het podium hielpen opbouwen en instrumenten klaarzetten voor het optreden, van een jeanskostuum te voorzien. De kostuums waren bruin, wat de runners hun bijnaam ‘bruin mannen’ opleverde.

De eerste edities van Jazz Bilzen vonden plaats op de Dell in Munsterbilzen, in de achtertuin van Erik. De organisatie stond nog niet op punt en amateurisme voerde de boventoon, waardoor improviseren meer de regel was dan de uitzondering. Ook bij Erik, die na een festivalavond zowel Johan Verminnen, Raymond van het Groenewoud en Urbanus in één bed bij hem thuis te slapen legde, wat tot de nodige verzuchtingen van zijn moeder leidde.

Persoonlijkheid

Erik Sillen heeft er onder meer voor gezorgd dat Procol Harum, Soft Machine, Deep Purple en The Small Faces naar Bilzen kwamen afgezakt. Naar verluidt was er ooit zelfs een akkoord met de Rolling Stones, maar daarvoor gaf de stad geen toestemming. Enkele beleidsmakers waren naar Amsterdam getrokken om te kijken hoe het eraan toeging op een Stonesconcert en ze waren teruggekomen met de angst dat heel Bilzen zou worden afgebroken. “Het zou goed kunnen dat papa toen mee is geweest naar Amsterdam”, zegt Giel. “Volgens mama had papa contacten met de Amsterdamse provo’s (anti-autoritaire jongerenbeweging die geweldloos anarchisme propageerde, nvdr.). Niet dat papa een hippie was, maar hij koesterde er wel sympathie voor.”

Zijn medewerking aan Jazz Bilzen, dat mee werd georganiseerd door Humo, leverde Erik een cartoonrubriek op in Humo. Hij schreef ook columns voor het blad. “Hij heeft daar nooit veel over verteld”, aldus Giel, “maar papa was fier dat hij zijn steentje kon bijdragen tot de creatieve sfeer die toen op gang kwam in Bilzen. De stad heeft een reputatie gekregen die tot vandaag doorwerkt.”

Zijn vele contacten met politici leidde zelfs tot een engagement achter de schermen bij de Bilzerse Open Vld en bij het Liberaal Verbond voor Zelfstandigen. Erik was een persoonlijkheid in Munsterbilzen, iemand die je aansprak om iets gedaan te krijgen. Toen de lokale Chiro nieuwe gebouwen nodig had, richtte Erik met een groep gelijkgezinden een vzw op die Jeugdhuis Plan B uit de grond stampte, waar behalve de Chiro ook andere organisaties onderdak vinden, dankzij een polyvalente zaal die kan worden verhuurd.

Andere tijd

Na zijn pensioen legde Erik zich toe op het tekenen. Hij ontwierp en schilderde ook reclamepanelen en leverde illustraties voor de Mobile School van Bilzenaar Arnoud Raskin. Hij verhuisde van Bilzen naar Zutendaal, naar het ouderlijk huis van zijn nieuwe echtgenote, met wie hij als veertiger twee kinderen kreeg. Ook met zijn eerste vrouw had Erik twee kinderen, die twintig jaar ouder zijn dan hun halfbroers.

“Papa komt uit een andere tijd”, zegt Giel, zelf nog een twintiger. “Hij heeft de jaren zestig bewust meegemaakt, is in mei ‘68 nog gaan protesteren in Hasselt. Als vader heeft hij nooit ons handje vastgehouden. Wij kregen de vrijheid om dingen te ontdekken. En als het tegenviel, dan hadden we iets bijgeleerd. Hij kon streng zijn, maar was altijd rechtvaardig.” Erik had al langer last van hartproblemen, maar zijn laatste levensjaren waren een aaneenschakeling van ziekenhuisopnames. Hij onderging een bypassoperatie, kreeg een pacemaker ingeplant en ontwikkelde ouderdomsdiabetes. “Maar hij bleef doorgaan”, zegt Giel. “Papa wilde niet onderdoen.” En toch kwam er die knak. Behalve de fysieke ongemakken was er ook de vaststelling dat Erik het steeds moeilijker had met het leven. “Alles werd duurder, steeds meer gereguleerd, er kwam steeds meer administratie bij”, zegt Giel. “Daar kon papa niet goed mee om. Als soixante-huitard heeft hij nooit een hoge pet opgehad van hoe de maatschappij georganiseerd was, maar het werd hem te veel.” Erik Sillen bezweek uiteindelijk thuis aan een hartstilstand. Jazz Bilzen is weer een oud-strijder rijker.