Opperrechter wordt rebel
Poolse magistraten in verzet tegen omstreden hervorming
WARSCHAU - Ze was een dag gedwongen met pensioen, maar dat hield Polens opperrechter Malgorzata Gersdorf gisteren niet tegen om toch naar het Hooggerechtshof te gaan. Samen met honderden betogers tegen de ook door Europa aangevochten hervorming van de justitie door de rechtse regering in Polen.
Het was niet de eerste keer in haar leven dat Malgorzata Gersdorf (66) het opnam tegen de machthebbers in haar land. In 1980 werd ze als doctorerend rechtenstudente lid van de vrije vakbond Solidarnosc, die door de communistische regering verboden werd. Tot 2005 - lang na de val van het communisme - zou de prof arbeidsrecht een trouw maar kritisch vakbondslid van Solidarnosc blijven. Gisteren trok de eerste voorzitter van het Hooggerechtshof naar het gebouw waar ze tot deze week haar werk deed als ’s lands hoogste rechter. Er was gespeculeerd dat ze niet binnen zou mogen. Dat bleek niet het geval.
Sinds dinsdag is professor Gersdorf vervangen door een nieuwe voorzitter, benoemd door de nati- onaal-conservatieve regering van de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS).
“Gewonde democratie”
In januari keurde het parlement een hervorming van het Hooggerechtshof goed, wat betekende dat 27 van de 72 magistraten met pensioen moesten gaan. De PiS-regering had de pensioenleeftijd van 70 naar 65 verlaagd. Dat was al een toegeving. Aanvankelijk wilde ze alle rechters naar huis sturen en selectief herbenoemen - een voornemen waartegen president Andrzej Duda zijn veto uitsprak. Van de 27 rechters die door de hervorming getroffen werden, vroegen er 16 aan de president om verlenging van hun mandaat. Malgorzata Gersdorf weigerde dat te doen, omdat volgens haar de grondwet haar ambtstermijn van zes jaar garandeert. Volgens Gersdorf schendt haar gedwongen pensionering de onafhankelijkheid van de rechtspraak. Eerder zette de PiS-regering ook al de nationale raad voor de rechtspraak naar haar hand en stuurde ze honderden lagere rechters de laan uit. “Polen is een gewonde democratie. Ik hoop dat de wettelijke orde terugkeert in dit land”, zei Gersdorf gisteren op de stoep van het Hooggerechtshof.
Salvo
Dat is ook de hoop van de Europese Commissie, die deze week een nieuwe procedure bij het Europese Hof van Justitie opende tegen Polen vanwege de hervorming bij het Hooggerechtshof. Het laatste salvo in een bitter gevecht tussen Warschau en Brussel. Eind vorig jaar zette de Commissie al de ‘nucleaire optie’ in, waardoor de Poolse regering in theorie haar stemrecht in Europese ministerraden kan verliezen. In theorie: de procedure onder artikel 7 van het Europese verdrag moet door de 27 (na de brexit 26) andere lidstaten eenparig in gang gezet worden. De Hongaarse premier Viktor Orban heeft de Poolse regering
al zijn steun toegezegd.
Populisme
Premier Mateusz Morawiecki was dan ook niet onder de indruk van de Europese dreigementen toen hij gisteren in het Europees Parlement verscheen. De Poolse premier kwam in Straatsburg, zoals andere regeringsleiders, zijn visie op de toekomst van de EU uiteenzetten. Morawiecki verdedigde er het recht van zijn land om een rechtspraak “volgens eigen tradities” te organiseren. Hij hield de parlementsleden voor dat zijn land geen lessen te ontvangen had: “Weet u dat er in het gerechtshof dat u verdedigt, rechters zitten die onder het communisme schandalige vonnissen velden? Informeer u alvorens te oordelen.” Volgens Morawiecki leidt zijn regering niets minder dan een ‘democratische verlichting’ in Europa. “U kunt het populisme noemen. Maar is voldoen aan de wensen van de burgers populisme of de essentie van democratie?”