Vrijhandelsakkoord tussen EU en Japan is signaal tegen Trumps protectionisme

TOKIO - Zijn naam werd niet genoemd, maar Trump was als afschrikwekkend voorbeeld van hoe het niet moet, zeer present bij de ondertekening van het nieuwe handelsakkoord tussen Japan en de Europese Unie. EU-president Tusk noemde de samenwerking gisteren dan ook “een licht in de duisternis van politieke onzekerheid”. De vrijhandelszone wil vooral een signaal zijn tegen economisch nationalisme en protectionisme – à la Trump.

De Japanse premier Shinzo Abe tekende gisteren samen met de voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk en de voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker “het grootste handelsverdrag dat zowel de Europese Unie als Japan ooit sloten”. Met het in werking treden van JEFTA (Japan EU Free Trade Agreement) ontstaat een vrijhandelsruimte met 600 miljoen consumenten, goed voor de productie van een derde van het globale bbp. Zoals altijd bij de ondertekening van dit soort akkoorden werd benadrukt dat de afbouw van handelsbeperkingen en tarieven de groei zal aanzwengelen en banen zal creëren. Maar de ondertekenaars hadden het ook opvallend vaak over de signaalfunctie van hun akkoord. EU-president Tusk noemde het een “licht in de voortschrijdende duisternis van politieke onzekerheid”. JEFTA is een signaal tegen protectionisme, een “klare boodschap dat we betrouwbaar zijn”, een signaal tegen “onzekerheid, agressieve retoriek, onvoorspelbaarheid, onverantwoordelijkheid”. Ook zonder dat Trumps naam viel, was wel duidelijk wie ze bedoelden.

Kaas

Aan JEFTA wordt al sinds 2013 gewerkt. Japan onderhandelde tegelijk over het Trans Pacific Partnership (TPP), een handelsakkoord met de VS, Canada, Mexico, Australië, Nieuw-Zeeland, Chili, Peru, Singapore, Maleisië, Brunei en Vietnam. Dat verdrag werd in 2016 getekend en in 2017 door Trump opgezegd, als onderdeel van zijn agenda van economisch nationalisme.

Toen JEFTA kelderde en ook TTIP, het vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS, niet getekend raakte, gingen Japanners en Europeanen haast zetten achter hun eigen verdrag. Dat moet een eind maken aan Japanse heffingen op Europese zuivel- en landbouwproducten (zoals een tarief van 40 procent op kaas) en Europese heffingen (10 procent) op Japanse auto’s. Ook voor Europese dienstenleveranciers of projectontwikkelaars wordt toegang tot de Japanse markt gemakkelijker.

Boeren

Kritiek op het akkoord kwam gisteren onder meer van ngo’s als Greenpeace die ook al tegen de akkoorden met de VS of Canada protesteerden. Vrijhandelsakkoorden geven meer macht aan multinationals, vinden zij, én ze beperken het vermogen van consumenten, werknemers of milieubewuste burgers om daar weerwerk tegen te leveren.

Ook in Japan is JEFTA niet onverdeeld geliefd. Vooral de boeren, een slinkende bevolkingsgroep, vrezen Europese invoer. De invoertarieven voor Europese landbouwproducten zullen dan ook zeer geleidelijk afgebouwd worden. Premier Shinzo Abe was gisteren dan wel enthousiast over het antiprotectionistische signaal van JEFTA maar hij zal zeker ook op de signalen uit zijn eigen partij moeten letten, die vreest voor de electorale gevolgen op het platteland.

China

Er zijn ook twijfels of de positieve effecten van het akkoord Trumps economische ‘visie’ zullen kunnen compenseren. De Amerikaanse president stevent al langer af op een volwaardige handelsoorlog tegen ‘vijanden’ als China en de Europese Unie.

Die twee economische grootmachten bereiden zich in ieder geval voor. Maandag tekenden ze een reeks akkoorden die tot doel hebben Chinese investeringen in Europa te reguleren. EUlidstaten werden de afgelopen jaren steeds meer jachtterrein van Chinese investeerders. De teneur van de ondertekende teksten is: investeringen zijn oké, maar wel met respect voor de regels. De akkoorden zijn dan ook – net als JEFTA – een signaal richting Trump, die de Verenigde Staten uit de Wereldhandelsorganisatie dreigt terug te trekken.