“Je leven verandert niet als je verhuist. Zelfs niet als je naar Heks verhuist”
Rick de Leeuw
Het wedervaren van schrijvende zanger Rick de Leeuw doet wat denken aan dat van Marnix Peeters, die deze interviewreeks opende. Peeters ontvluchtte de dagelijkse hectiek van Antwerpen om met zijn echtgenote een rustiger leven te gaan leiden in de Oostkantons. De Leeuw deed op zijn beurt ook iets wat niemand had verwacht: de Amsterdammer trok zuidwaarts, naar Heks, de iets meer dan driehonderd inwoners tellende deelgemeente van Heers. “Heks-en-Provence”, zoals Rick het in deze goudgele hitte toepasselijk noemt. En zo komt het dat we hem nu al tweeënhalf jaar als Limburger mogen beschouwen. Net zoals zijn wederhelft, kunstenares Maartje Elants, die er haar atelier heeft.
Voor ons lijkt het op het eerste gezicht gek, maar het Amsterdamse stadsdier voelt zich helemaal in zijn sas in Heks. Tijdens de bucolische wandeling van zijn huis naar de velden - met tussenstop aan café Bij Rita, uiteraard - wordt hij wel drie keer staande gehouden. Niet omdat de Heksenaren starstruck zouden zijn, wel omdat ze Rick als een van hen zien. De Leeuw geniet er zichtbaar van. Geen wonder dat hij zijn nieuwe thuis uitkoos als decor voor dit interview. “Het is niet echt een nieuw leven, dat ik hier gestart ben”, vertelt hij. “Het is gewoon mijn leven dat verdergaat op een andere plek. Je leven verandert niet als je verhuist. Zelfs niet als je verhuist naar Heks. Want de elementaire dingen gaan gewoon door: ik ben nog steeds zanger, schrijver, vader, vriend… Alleen zijn de omstandigheden veranderd. Wel leerzaam, hoor. Ik had mijn hele leven in een stad gewoond, wat ervoor zorgde dat ik op een stadse manier naar het leven keek. Maar een stadse visie heeft hier geen enkele zin. Dat merkte ik toen ik onlangs een dagje naar Brussel ging met de plaatselijke bakker. Stefan was nog nooit in Brussel geweest, dus het werd een interessante dag. Op een moment zei Stefan met een ontwapenende oprechtheid: Wat doen die mensen in hun flatjes hier de hele dag? Hij kon zich niet voorstellen dat je op zo’n appartement woont en een zinvol leven kunt leiden zonder wijngaard, moestuin en kippen. Wel, vijf jaar geleden zou ik over Stefan hebben gezegd: Wat een rare man.
Maar nu begrijp ik die andere kijk op het leven volkomen.” “Verandering boezemt veel mensen angst in, maar ik heb ondervonden dat verandering altijd voordelen in zich draagt. Natuurlijk kan je je, voor je een avontuur als dit aangaat, allerhande rampenscenario’s voorstellen: stel dat het niet lukt, dat ik meteen weer terug wil… (haalt de schouders op) Het heeft geen enkele zin, je moet je leven niet laten leiden door rampenscenario’s.” Rampenscenario’s worden ook zelden realiteit. “In een nieuwe situatie word je vanzelf alerter, leef je intenser en merk je ook dat de problemen die op je pad komen meestal kleiner zijn dan verwacht. Bovendien schuilt in het oplossen van die problemen ook de herwaardering van je eigen bestaan.”
“Zo ongeveer alle mensen die ik ken in Amsterdam dachten: Die is binnen een jaar terug, hij zal het niet redden zonder ons. En kijk, ondertussen zijn we alweer tweeënhalf jaar verder. Ik red het best zonder Amsterdam, dit jaar ben ik er amper drie keer geweest.” Maar hoe kan een schrijver van boeken en songs gelijke tred houden met een man die nog nooit in Brussel is geweest? Zit je dan al niet gauw door je gespreksonderwerpen heen? “Stefan heeft een wijngaard, ik help hem graag met snoeien en plukken.”
Doe je dat gratis?
“Ja natuurlijk. Het is hier vanzelfsprekend dat je iets voor elkaar doet. Wist ik aanvankelijk ook niet, hoor. Toen gaf ik de buurman een fles wijn als hij iets voor me gedaan had. Hoeft niet, zei die dan, en dat was véél meer dan een beleefdheidsantwoord: hij meende écht dat het niet hoefde. In de stad bedank je iemand met een fles wijn en sta je weer op nul. In het dorp is het helemaal de bedoeling niet dat je terug op nul staat. Een rekening open laten staan, betekent hier zo veel als: Als je hulp nodig hebt, vraag het dan vooral aan mij. Dus, als een dorpsgenoot zegt dat zijn auto stuk is en dat hij naar Hasselt moet, geef je hem een lift. Dat heb je niet in een stad. Daar creëer je je eigen kleine wereld in een grote wereld: je schaart een vriendenkring rond je met mensen van dezelfde leeftijd, dezelfde achtergrond, dezelfde interesses. Zo krijg je een heel kleine monocultuur rondom je. Maar als je in Heks een monocultuur creëert, sta je in je eentje. (lacht) Hier ga je de mensen waarderen voor waar ze goed in zijn.” Wist je al dat je tot dit inzicht zou komen voor je naar hier kwam?
“Nee.”
Wat kwam je hier dan zoeken?
“Verandering. Iets anders. Als ik hier in Heks over straat loop, doet niets, niets, maar dan ook niets me denken aan Amsterdam. Laat staan dat ik hier naar een concert van Iggy Pop zou kunnen gaan. Dus ben ik wel gedwongen om hier de dingen te doen die bij Heks horen. Net zoals het in Amsterdam geen zin heeft om te gaan mijmeren over het dorpsleven, want dan ben je niet goed bezig. Mezelf naar de omstandigheden schikken, was een talent dat ik niet had, maar ik heb het wel geleerd en ik zie er de charme enorm van in. Je kan je niet voorstellen wat ik hier allemaal heb bijgeleerd: ik kan nu een muur metselen, timmeren, beton storten… Bijleren, ik kan het iedereen aanbevelen, want zo krijg je meer greep op je eigen situatie.” Belgen die naar, pakweg, de Provence verhuizen, zeggen dat het zo moeilijk is om er geïntegreerd te geraken. Hoe zit dat voor een Amsterdammer in Heks? “In Heks-en-Provence? (lacht luid) Dat ging hier erg snel, en het heeft volgens mij alles te maken met het feit dat hier een café is, Bij Rita. In een café leg je vanzelf contacten.”
Toen ik je net in dat café een praatje zag slaan met Rita dacht ik: hoe gek, daar staat de Amsterdamse rockzanger Rick de Leeuw in een Vlaams volkscafé. Alsof je het onderwerp was van een tv-reportage die teert op tegengesteldheden.
“Maar voor Rita ben ik dat niet, en voor mezelf ook niet.”
Wie ben je dan wel voor hen?
“De eerste week was ik misschien wel die rockzanger van tv, maar dat is snel overgegaan.”
Op je website noem je je verhuizing een totale clash met de werkelijkheid.
“Zo voelde het ook. Koeien, tractoren, de zweep van de seizoenen… In de winter voel je je hier afgesneden van de wereld. Ik ben mezelf al meermaals tegengekomen, maar heb me gaandeweg aangepast aan de omstandigheden. Ik ben praktischer geworden, sta ’s ochtends vroeg op om met de boswachter naar de reeën en de everzwijnen te gaan kijken. En in de zomer komt heel Amsterdam op bezoek. (lacht) Iedereen die op bezoek geweest is, wil meteen nog eens terugkomen.”
Het klinkt alsof je hier veel tijd hebt.
“Dat leer je vanzelf in Limburg, tijd hebben. Amsterdam heeft de klok, Heks heeft de tijd. Anderzijds werk ik nu harder dan ooit. Vorig jaar heb ik drie boeken geschreven en een cd opgenomen. Ik ben trouwens alweer met een nieuw boek bezig: samen met rijksarchivaris Rombout Nijssen ben ik aan het schrijven over de veldslagen in Limburg door de eeuwen heen. Vind ik zeer interessant. Als een interessante mens als Rombout Nijssen je een voorstel doet, zeg je niet nee. Nog belangrijker dan wát ik zal gaan doen, vind ik het met wíe ik het zal gaan doen. Zo gaat het altijd als ik nieuwe opdrachten aanneem. Dus toen Rombout me dit vroeg, dacht ik: Ik weet niets van het onderwerp af, maar ik wil het graag doen. Met jou.”
Op een soortgelijke manier ben je in Limburg terechtgekomen, omdat men je had gevraagd als zonevreemde presentator voor B-Classic.
“Dingen die niet evident zijn voor mij vind ik het interessantst. Zo heb ik ook ‘Verbeter de Wereld’, mijn boek over Phil Bosmans, geschreven. Ik wist helemaal niets over die man, maar ik geraakte snel door hem gefascineerd. Bosmans had een wereld voor ogen met iets meer mededogen voor mensen die het moeilijk hebben. Ik vraag me af hoe het komt dat die opvatting naar de achtergrond verdwenen is, terwijl het toch geen extreem standpunt is. Bosmans was in de jaren zeventig een man van het gematigde midden, maar nu lijkt het wel of-ie een buitenbeentje van links was. Vreemd, toch? Ik vind dat we een stem als die van Phil Bosmans missen, want het geluid ervan is dezer dagen heel belangrijk. Ze wordt overschreeuwd door mensen die zichzelf met hun ongenuanceerde, lompe meningen op de voorgrond hebben gedrongen.”
Zit er een Phil Bosmans in jou?
“Absoluut, maar er is ook de aversie voor dat zoetige en dat al te evidente van hem. Via organisaties als Te Gek!? en Het Ventiel zet ik me nu al ongeveer tien jaar in voor mensen met psychische problemen. Mededogen is voor mij volstrekt vanzelfsprekend, en ik begrijp niet waarom dat dat zo onder druk staat in de wereld vandaag. Iemand die aan het verdrinken is, haal je toch ook uit het water! Hoe kan het dat we in zo’n rijke samenleving zo’n grote kloof hebben tussen mensen die het goed hebben en mensen die het niet goed hebben? Daar moeten we toch iets op vinden. Maar nee, het is bijna hip om te zeggen dat dat achterhaald is.”
Heb je dat gevoel dan, dat het hip is?
“Kijk maar eens wat een taal er wordt gehanteerd op Twitter. Hoe er wordt losgegaan op vluchtelingen en asielzoekers.”
Is het toogpraat die je ook in café Bij Rita hoort?
“De discussies die daar gevoerd worden zijn doorgaans iets intelligenter, en gaan bovendien vaak over voetbal.” “Twee kilometer verderop ligt de taalgrens. Mensen van hier hebben familie wonen in Wallonië. Als je hier niet voor STVV bent, ben je voor Standard, geen probleem. Ze zijn ze hier niet zo bezig met de tegengesteldheden in dit land. Nu ik dat boek over de Limburgse veldslagen aan het schrijven ben, begrijp ik dat allemaal veel beter, dat Luik door de eeuwen heen een totaal eigen bastion was, en dat het graafschap Loon ook een grote speler was, dat had allemaal weinig te maken met wat er in de rest van het land gebeurde. Brabant, West-
Aanvaarding is een voorwaarde voor een opgewekt bestaan. Vroeger dacht ik dat het alleen maar tot doffe ellende zou leiden