“Het is veel erger dan we denken”
Geef toe: we vonden het aangenaam toen we al in april de eerste terrasjes in T-shirt konden doen. In mei hebben we er ook nog goedgezind van geprofiteerd dat de zomer extra vroeg en heet was. Juni was er al over en de droogte van juli heeft de boodschap bij de meesten van ons er duidelijk ingehamerd: dit is niet meer normaal… Donald Trump mag dan blijven beweren dat de klimaatsverandering onzin is, de gemiddelde Vlaming denkt daar stilaan behoorlijk anders over.
Er is tegenwoordig maar één gespreksonderwerp: het weer?
“Waar je ook komt. Het is letterlijk een hot
item. En het weer is natuurlijk een gevolg van de klimaatsverandering, van de opwarming van de aarde. De gevolgen spelen zich nu echt over grote delen van de planeet af. Het is niet alleen in Vlaanderen of Europa maar wereldwijd. In die mate dat je het nog heel moeilijk kan ontkennen. Buiten een of andere Amerikaanse president... We vergelijken ook graag met de zomer van 1976, maar dat is een oneigenlijke vergelijking: we zitten al 16 jaar, sinds 2001 zowat, aan de warmste zomers ooit gemeten. Ja, er was een hittegolf in 1976. Maar dat was destijds de uitzondering, terwijl het nu zo goed als de regel is geworden. Het cumulatief effect, de opeenstapeling van verdroging en opwarming is dus veel groter. Kijk hier maar naar de eikenbomen. Sterke, stevige bomen die op de stam afsterven door de droogte. Het is veel erger dan we denken.” “Omdat de klimaatsverandering verschillende verschijningsvormen heeft. En de gevolgen ook pas langzaam zichtbaar worden. Dat is het moeilijke. Als de zon schijnt, zien we het leven optimistischer. Dat zit in onze genen. Maar we beginnen nu te beseffen dat het allemaal niet meer zo normaal is wat we nu meemaken. Fijn, we kunnen een dagje vaker naar het strand… Maar tegelijk zie je dan wat er gebeurt in Griekenland, Spanje, Portugal. Hele dorpen die afbranden, de verwoestijning. Enkele weken geleden was ik op de klimaattraining van Al Gore in Berlijn, waar klimaatexperten het hadden over toekomstige onbewoonbare
plaatsen op aarde. En dan spraken ze over delen van Noord-Afrika, het Midden-Oosten,... Over vijfentwintig, dertig jaar, he. Geen eeuwigheid van nu. Dat heeft blijkbaar te maken met de vochtigheid: wij kunnen als mensen vrij goed tegen een droog, heet klimaat maar onze fysiek is minder aangepast aan vochtige hitte. En je ziet dat die types van vochtige warmte zich aan het manifesteren zijn. Vooral in die landen. Maar het is niet omdat wij daar nog niet mee geconfronteerd worden dat we aan de kant moeten blijven staan.”
Tot nu maakten de meesten onder ons er zich nochtans niet te veel zorgen over. Het leek nog ver-van-mijn-bed? Het lijkt er wel effectief op dat het meer en meer mensen niet meer koud laat?
“Het is aan het veranderen, ja. Mensen durven zelfs reageren als iemand toch zijn gazon aan het sproeien is. Ik hoop het nu alleen binnenkort ook te lezen in alle verkiezingsprogramma’s. Klimaat moet bij de eerste drie punten staan, niet programmapunt 37… We moeten goed beseffen: de planeet heeft geen mensen nodig, wij hebben de planeet nodig. We staan voor de grootste uitdaging van de mensheid ooit. Maar dat maakt het tegelijk ook een heel boeiende periode.”
Vier, vijf jaar geleden moest je nochtans niet afkomen met onkruid wegbranden, de meesten hielden het op spuiten met Round-Up. Verse groenten vonden we te ingewikkeld, terwijl tuincentra nu opeens overspoeld worden door beginnende stadstuinders. Vegetariërs en flexitariërs waren er ook nog nooit zoveel.
“Dat is de kracht van de milieubeweging vandaag, denk ik. Vroeger waren we de organisatie met het vingertje, nu worden we stilaan omarmd omdat het toch niet zo was wat we verkondigden. We hebben geleerd hoe we het moeten uitleggen: realistisch, haalbaar. Mensen sorteren meer, gaan anders om met afval. Maar het moet nog beter. Alleen, als we morgen zeggen dat het nog 70 procent minder moet zijn, weten we dat het niet gaat lukken. Maar probeer gewoon eens 10 procent…”
Volgens u moet Limburg wel dringend werk maken van een waterplan?
(lacht).
zot
U bent daarvoor ook in zee gegaan met Universiteit Hasselt, om het eenvoudig en haalbaar aan de man te brengen?
“Hier in Maasmechelen hebben we met hen een veldonderzoekscentrum en Ecotrons
(zie blz. 4) gebouwd. In de toekomst willen we er ook een soort van Limburgse klimaatbarometer zetten: mensen kunnen dan zien hoeveel windmolens er staan, zonnepanelen, wat ze zelf nog kunnen doen… We moeten alle kennis die we hebben sexy maken, zoals we in het Nationaal Park destijds natuur sexy gemaakt hebben. Kijk trouwens eens op wat voor mooie plek we nu zijn: hier stonden mijngebouwen, dit was vuile industrie en nu zitten hier mensen te genieten van het groen, de zuiverste lucht…” “Limburg heeft een kans om daarin voorloper te zijn. Op een twintigtal plaatsen in deze provincie wordt vandaag water weggepompt uit mijnverzakkingsgebieden. Dat is zeer goed water dat we gewoon laten wegstromen in de Maas of het kanaal. Tegelijk wordt hier ook heel wat van het drinkwater voor Vlaanderen gewonnen. Een waterplan voor onszelf en dus de rest van Vlaanderen is dan ook een absolute noodzaak.”
U wil blijkbaar ook een kraantje op de zee zetten. Pardon?
“Met een boutade Wat zijn de twee grote verschijnselen van de klimaatsverandering? Er is de stijging van de zeespiegel met de ijsschotsen die smelten, elders zit je dan weer met verdroging. Wat als je dat overtollig water kan brengen naar de plaatsen waar er een tekort is? Een simpele oplossing toch. Vandaar dat kraantje op de zee. Dat klinkt vreemd, maar het kan echt. Je moet het water uiteraard ontzilten, maar die technologie bestaat. Vijfenzeventig procent van het drinkwater van Israël is zeewater dat ontzilt wordt. Als we dat op grote schaal inzetten, hebben we op middellange termijn geen watertekorten. Plus, nog een belangrijk voordeel: nu praten we over klimaatvluchtelingen, mensen die naar hier komen omdat het onleefbaar is geworden. Wel, laten we dan het water naar daar brengen. Je brengt letterlijk leven naar die gebieden. Je kan daar opnieuw aan landbouw doen, nijverheid... Waardoor die migratiestromen niet meteen meer op gang komen.”
Waarom zijn we dan nog niet al dat water aan het verhuizen?
“De besluitvorming. Het zal voor de eerste keer zijn dat we iets moeten besluiten dat op de hele wereld een impact heeft. We hebben een Europees Parlement als het gaat over Europese beslissingen, in de VS heb je Senaat en Congres. Maar dit is mondiaal, daarvoor heb je geen beslissingsorgaan. Ja, er is de Verenigde Naties maar dat is geen
politiek-politiek orgaan zoals we dat kennen. Oplossingen voor de wereld realiseren, is dus niet zo makkelijk. Of het nu over vrede of klimaatsverandering gaat. Maar ik geloof wel dat het gaat gebeuren. Wanneer? Tja, wanneer zie je grote veranderingen? Volgens mij pas als iets onvermijdelijk, onafwendbaar is geworden. Als de druk om niets te doen te groot wordt. Asbest vind ik daar een goed voorbeeld van. Overheden zijn niet opeens gaan denken: laten we dat
maar eens afschaffen. Neen, wanneer hebben ze dat beslist? Toen mensen ziek werden, toen rechtszaken werden aangespannen. Zo moet je ook de ‘Klimaatzaak’ zien, de rechtszaak van intussen meer dan 36.000 eisers: een hefboom die we nodig hebben om verandering mogelijk te maken. Ik zou niet liever hebben dan dat de politiek zegt dat de rechtbank hen verplicht om te handelen.”
Wat kunnen ze bijvoorbeeld al vrij eenvoudig doen?
“Mobiliteit is in elk geval een belangrijke factor. Specialisten zeggen dat je 50 tot 60 procent van de files kan verminderen, en dus ook de uitstoot, in landen waar veel draait rond diensten, waar je niets meer maakt in fabrieken. Zoals België. Maar dan moet je gaan naar andere werksystemen: zoals to be at home at work, thuis aan het werk. Een kwestie van controle? Daar kan je er vaak nog meer op toezien dan op de werkvloer zelf. Kijk maar naar UHasselt dat nu gaat experimenteren met examens thuis. Het openbaar vervoer is inderdaad een probleem in Limburg. De NMBS wil hier amper investeren en al zeker geen nieuw station in Hasselt neerzetten. Wel: bouw het dan zelf, verhuur de infrastructuur aan de NMBS en jouw lening wordt op termijn gewoon afbetaald met de huur. Je kan zoiets als een kans zien. Maar ook op Vlaams niveau moet er nog veel gebeuren, waarom is er bijvoorbeeld geen klimaattoets op het kadastraal inkomen? Het budget dat is vrijgemaakt voor subsidies om te benoveren
- een woning te verbeteren - stelt amper iets voor. Neen, je moet daar verder in durven gaan. Een huis half blussen, heeft geen zin. Dan brandt het toch helemaal af. Zo is dat ook met het klimaat. Halve maatregelen zijn niet genoeg. Zo heb ik veel voorbeelden, soms moet je gewoon durven.”
▸ Onderzoekers UHasselt bootsen klimaat van over een halve eeuw na
blz. 4 Zelf durft u in elk geval Limburg als wereldwijd voorbeeld te zien?
“In Berlijn heb ik met Al Gore gepraat, twee dingen heb ik vooral aangekaart: dat voor mij natuur nog prominenter aanwezig mag zijn in zijn praatjes over klimaatsverandering. En twee: we moeten nu echt wereldwijd af van die afhankelijkheid van steenkool. In België is dat uiteraard niet meer het probleem, maar als je ziet in Oost-Europa, China,... Wat je nodig hebt, is een goed voorbeeld: hoe je die transitie, die overgang waar kan maken. En dan hebben we het toch bij uitstek over Limburg. Als je ziet wat hier gebeurd is sinds de sluiting van de mijnen. We zijn gegaan van stoflong naar groene long. Polen en Roemenië hebben nood aan die voorbeelden. We hebben hier bij wijze van spreken een ideaal exportmodel, dat we wel niet altijd zo herkennen. Gebouwen en terreinen die nieuwe functies krijgen, mijngebieden waar we nationale parken van maken, jobs... Mensen willen dat soort verhalen horen, echte voorbeelden waarbij het niet alleen draait rond natuur, maar ook sociaal-economisch. Het economische spel is natuurlijk een remmende factor, de lobby van gas en olie is machtig. Maar tegelijk zeggen we vandaag: hoe is het in godsnaam mogelijk dat we kinderarbeid ooit hebben toegestaan, dat we asbest niet sneller verboden hebben, vrouwenrechten hebben tegenhouden… Ik geloof dat we binnen x-aantal tijd ons ook afvragen waarom we die CO2 niet eerder uit de lucht hebben gehaald.”
Nooit het gevoel gehad: ik blijf vechten tegen de bierkaai?
“Neen, ik krijg er zelfs energie van. Hernieuwbare energie... (lacht). Mensen aanzwengelen, overtuigen. Dat is mijn passie. Het is ook een voorrecht om mee te mogen werken aan die trainingen van Gore. Want we moeten mensen meekrijgen in het verhaal, enthousiast maken om mee te werken. Of je nu voor een kleuterklas staat, in een bedrijf aan de band of politicus bent. We moeten ons er allemaal achter zetten, voor de toekomst van onze kinderen en hun kinderen. Verschillende universiteiten hebben er al onderzoek naar gedaan: wat geeft een mens het grootste geluk? Niet een dure auto, een chic huis of de zoveelste vakantie. Wel: iemand helpen. Ik geloof daar heel sterk in.”
Oh ja, wat vindt u zelf van dit weer?
“Ik hou van warm weer, maar hier kan ik echt niet meer van genieten. Omdat ik weet waarom het dit weer is. Dit is niet meer normaal...”