De wereldverbeteraar die de wereld echt verbeterde
Gewezen VN-topman Kofi Annan (80) wijdde zijn leven aan een eerlijker en vreedzamer beleid
Voormalig VN-topman en Nobelprijswinnaar Kofi Annan is na een kort ziekbed overleden in Zwitserland. Hij werd 80. De bruggenbouwer wordt alom geprezen om zijn menslievendheid en zijn geloof in dialoog. “Dankzij hem is de wereld een betere plaats”, klinkt het bij zo goed als alle wereldleiders. Op Donald Trump na. Die bleef verdacht stil.
Angela Merkel, Emmanuel Macron, Vladimir Poetin, Theresa May, onze eigen Charles Michel: allemaal prezen ze Kofi Annan en de immense erfenis die hij de wereld nalaat. Een erfenis die de Canadese premier Justin Trudeau het meest treffend samenvatte: “Kofi Annan sprak niet alleen over het bouwen van een eerlijkere en vreedzame wereld, hij wijdde zijn leven aan dit doel. Dankzij hem is de wereld een betere plaats. Het is nu aan ons om zijn werk voort te zetten.”
Redder van de VN
“Die erfenis is niet min”, zegt Jan Wouters, hoogleraar internationaal recht aan de KU Leuven en kenner van de Verenigde Naties. “Nochtans was de VN zo goed als failliet toen hij secretaris-generaal werd. Zijn voorganger moest zelfs geld halen uit het budget voor
peacekeeping om de ambtenaren te kunnen betalen. Maar Annan had het voordeel dat hij heel zijn leven bij de VN heeft gewerkt en de organisatie door en door kende. Zo wist hij de VN minder bureaucratisch te maken en efficiënter te laten werken, waardoor de Verenigde Staten opnieuw hun bijdrage betaalden.”
Ook inhoudelijk waaide er onder Annan een frisse wind. “Hij liet de VN focussen op drie kerntaken. Er was de traditionele rol van het bewaken van de vrede en de veiligheid via de Veiligheidsraad. Maar daarnaast kwam er meer nadruk op ontwikkeling – denk aan de Millenniumdoelstellingen – en op mensenrechten, met de oprichting van het Internationaal Strafhof in Den Haag en van de Mensenrechtenraad in Genève.”
Supporter van Afrika
Kofi Annan wordt door al wie hem ooit ontmoette – van wereldleiders tot wereldverbeteraars als Bob Geldof en Bono van U2 – omschreven als een zeer charismatische man met een sterke wil en dito overtuigingskracht. “En hij maakte daar goed gebruik van”, zegt professor Wouters. “Bijvoorbeeld om Afrika als prioriteit op de kaart te zetten. De eerste zwarte secretaris-generaal van de VN had in zijn jeugd de dekolonisatie meegemaakt en de enorme verwachtingen die de kersverse onafhankelijkheid creëerde, maar ook de grote desillusie die volgde in de jaren 70 en 80.” Annan zag de strijd tegen de aidsepidemie als absolute prioriteit. “Dat leidde tot het fameuze UN Aids-programma, met onze landgenoot Peter Piot als drijvende kracht. Daarnaast bepleitte hij meer regionale samenwerking in Afrika. Daaruit volgde de oprichting van de Afrikaanse Unie, naar het voorbeeld van de Europese Unie. Annan onderhield met beide hartelijke relaties.”
Geen handpop van de VS
Met de VS boterde het veel minder. In 2003 kwam er zelfs een flinke kink in de kabel. “Toen Annan de Amerikaans-Britse invasie in Irak onwettig noemde, werd hem dat niet in dank afgenomen door de Bush-administratie. Het zorgde ervoor dat zijn ambtstermijn eindigde onder donkere wolken.”
En die donkere wolken lieten hem niet meer los, want de laatste jaren zag Annan de toekomst van de wereld en van de VN somber in. Vroeger waren wereldleiders nog bereid om samen crisissen op te lossen, “vandaag hebben we veel kleine mannen op hoge posities, en ze lijken niet altijd te begrijpen welke risico’s we allemaal lopen”, zei hij vorig jaar nog. Een niet mis te verstane uithaal naar onder anderen Donald Trump, die de VN omschreef als “een clubje voor mensen om samen te komen, te praten en zich te amuseren” en de organisatie “te duur en inefficiënt” noemde. Misschien daarom dat de anders zo twittergrage Trump gisteravond als een van de enige wereldleiders nog altijd niet had gereageerd op Annans overlijden. “Hij heeft daarmee bij zijn achterban toch niks te winnen”, zegt professor Wouters. “Maar de lofbetuiging van de Amerikaanse VN-ambassadrice Nikki Haley is wél mooi.” En ook Trumps voorganger Barack Obama herinnerde eraan dat Kofi Annan “voortdurend een betere wereld nastreefde”.