Waarom artsen en rechters uw haar willen

Een tijd geleden kregen we een vraag via het gerecht: een zoontje wiens ouders gescheiden zijn, kwam vaak wazig en vermoeid terug na zijn verblijf bij de vader. De moeder vond dit vreemd. Na lang doorvragen vertelde de jongen dat zijn vader hem voor het slapengaan altijd “een paar druppeltjes” gaf. De moeder schakelde de politie in, die vervolgens een lok haar van de jongen liet analyseren. Het vermoeden van de moeder klopte: er werden sporen van opioïden (drugs, nvdr.) in gevonden.” Markus Baumgartner, hoofd van het Centrum voor Forensische Haaranalyse in Zürich, vertelt het relaas van de jongen als voorbeeld van hoe haaranalyse een beslissende rol kan spelen. Geen wonder dus dat ze in het toonaangevende Zwitserse centrum de vraag naar dergelijke analyses elk jaar zien stijgen. Dat is ook het geval in ons land, bevestigt professor toxicologie Alexander van Nuijs (Universiteit Antwerpen). ”Niet alleen kloppen gerecht, ziekenhuizen en wetenschappers vaker bij ons en andere labo’s aan, de vragen bij zo’n haaranalyse worden ook almaar uitgebreider. Jaren geleden vroeg men bijvoorbeeld enkel om te kijken naar sporen van cocaïne, vandaag wil men testen op alcohol en een breed gamma aan verboden middelen zoals XTC, cannabis ...”

Cosmetica

De techniek om een haar te analyseren bestaat al ruim veertig jaar, maar sinds kort boomt de interesse. Het aantal wetenschappelijke studies zit in een stroomversnelling. Haar kan namelijk iets wat bloed en urine niet kunnen: stoffen langer vasthouden. Ze zijn zowat de jaarringen van de mens en kunnen, afhankelijk van de haarlengte, tot twaalf maanden terug informatie vrijgeven. Dit in tegenstelling tot bloed en urine, waarin sporen van drugs respectievelijk na een dag en drie dagen verdwenen zijn. ”Het basisprincipe is best eenvoudig”, zegt Baumgartner. “Je haar groeit een centimeter per maand. Delen we je haar op in centimeters, dan kunnen we kijken in welke maand je drugs nam.” Al zijn er ook heel wat kanttekeningen die een haaranalyse erg tijdsintensief en dus duur maken: haar kan namelijk ‘verstoord’ worden, vooral door cosmetica zoals henna, haarkleuringen of hair tonics. Sporen van drugs kunnen er in meer of mindere mate door uitgewist worden. Dat maakt het voor onderzoekers lastiger om drugs op te sporen.

Seksueel misbruik

”Haaranalyse is erg zinvol voor het gerecht in geval van seksueel misbruik”, zegt Sarah Wille, gerechtelijk expert toxicologie (UGent). ”Vaak worden slachtoffers gedrogeerd, zodat ze zich nog weinig herinneren. Het is niet altijd mogelijk om binnen de vierentwintig uur een bloed- en urinestaal te testen op drugs, om het verhaal van het slachtoffer te staven in de rechtbank. Haaranalyse daarentegen kan tot maanden later het nodige, onafhankelijke bewijs leveren.” Ook familierechtbanken doen een beroep op haaranalyses, bijvoorbeeld als het hoederecht ter discussie staat als gevolg van drugs- of alcoholgebruik.

Transplantatie

Ziekenhuizen vragen dan weer vaak haaranalyses aan om na te gaan of een patiënt geschikt is voor een levertransplantatie. De patiënt mag in dat geval namelijk geen alcohol drinken, en durven mensen al eens een glas te verzwijgen, het haar doet dat niet.

Toch blijft haaranalyse voorlopig te duur om op grote schaal toe te passen. Zo lag de techniek in ons land even op tafel om recidivisten te testen. ”Bestuurders die herhaaldelijk tegen de lamp liepen omdat ze onder invloed van alcohol of drugs reden, moeten bewijzen dat ze clean zijn, willen ze hun rijbewijs terugkrijgen”, vertelt woordvoerder Stef Willems van het verkeersinstituut Vias. ”Er is even overwogen om hen via haaranalyse te testen, maar enerzijds is dit nog te duur en anderzijds zitten we met het probleem dat niet iedereen hoofdhaar heeft.“