Afstand nemen

Wie er nog aan twijfelde: extreemrechts in Europa beleeft een renaissance, misschien wel de gevaarlijkste sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. De ‘Pano’-documentaire van woensdagavond over Schild & Vrienden had de verdienste dat ze niets aan de verbeelding overliet. Racisme, seksisme, antisemitisme, het verheerlijken van geweld: het hele scala passeerde de revue der ranzigheid.

Wie het clubje van Dries Van Langenhove en co na gisteren nog altijd afdoet als een bende foute vrienden, vergist zich. Dit gaat over iets veel groter. In hun strijd tegen wat ze zelf “het politiek correcte links” noemen, is Schild & Vrienden bijzonder goed ingebed in een netwerk van oerconservatieve en reactionaire organisaties die de afgelopen jaren in heel Europa en de Verenigde Staten de kop opstaken. De pan-Europese identitaire beweging en alt right (alternatief rechts) in de VS delen dezelfde ideologie: ze kanten zich tegen elke vorm van migratie, streven naar etnisch homogene naties en pleiten voor de terugkeer naar de oude familiewaarden, waarmee ze in één adem alle andersgeaarden als abnormaal catalogiseren.

Wat deze organisaties gevaarlijk maakt, is niet de verwerpelijke ideologie op zich. Het idee dat er gestreden moet worden tegen de teloorgang van onze Europese beschaving sluimert al sinds Oswald Spengler een eeuw geleden de ‘Ondergang van het Avondland’ aankondigde. Met de toegenomen migratie en het islamitisch extremisme kreeg ‘nieuw rechts’ als zelfverklaarde anti-jihadistische tegenbeweging opnieuw de wind in de zeilen.

Dat is zorgwekkend, maar het wordt pas echt gevaarlijk wanneer de kracht van het internet en sociale media misbruikt wordt om een haatdragend wereldbeeld op te dringen aan miljoenen surfers. De algoritmes uit Silicon Valley, waarbij gebruikers alleen nog te lezen krijgen wat ze eerder hebben geliket, doen de rest. Bij gebrek aan tegenstem lijkt het gelijk altijd aan eigen zijde staan.

Dat counteren lukt niet door rechters ideeën te laten veroordelen. Daar is een weerbare democratie voor nodig, met bewuste burgers. Wat we daarbij kunnen missen, zijn politieke partijen die moedwillig de rechtsstaat aanvallen en het geloof in onze democratische instellingen uithollen. Wie rechters afdoet als wereldvreemd en transmigranten ontmenselijkt, mag niet verbaasd zijn dat leden van Schild & Vrienden op hun kieslijsten opduiken of lezingen van een staatssecretaris bewaken. Als de N-VA haar droom van een inclusief Vlaanderen overeind wil houden, zal ze Schild & Vrienden niet alleen mondeling moeten veroordelen, maar er oprecht afstand van moeten nemen.

Schild & Vrienden counteren lukt niet door rechters ideeën te laten veroordelen. Daar is een weerbare democratie voor nodig, met bewuste burgers