Swexit in de lift
Peilingen voorspellen doorbraak van radicaal-rechtse populisten in Zweedse verkiezingen
STOCKHOLM - Een radicaal-rechtse partij met een neonaziverleden krijgt zondag zo’n vijfde van de stemmen in de Zweedse parlementsverkiezingen. Volgens de peilingen worden de Sverigedemokraterna (Zweden Democraten) de tweede grootste partij in het Scandinavische land, na een campagne tegen migratie. De doorbraak van de anti-Europese populisten zal regeringsvorming erg moeilijk maken. Welke uitslag voorspellen de peilingen in Zweden?
Twee hoofdtrends: een zwaar verlies voor de regerende sociaaldemocraten van premier Stefan Löfven, en een doorbraak voor de Sverigedemokraterna (SD) van partijleider Jimmie Akesson. Eén peiling zorgde voor een schok: YouGov voorspelde voor de Zweden Democraten een kwart van de stemmen. Volgens specialisten was deze poll echter te beperkt om representatief te zijn. Meer solide peilingen geven de SD net geen 20 procent. Een forse sprong voorwaarts sinds 2014, toen ze bijna 13 procent haalden. Dat was toen al een ruime verdubbeling van de 5,7 procent uit 2010, toen ze in de Riksdag verschenen. De regerende coalitie van sociaaldemocraten en groenen, die 37 procent van de stemmen haalde in 2014, zou zakken naar 31 procent. Voor de Zweedse sociaaldemocratie met haar indrukwekkende geschiedenis dreigt daarmee het slechtste resultaat in meer dan een eeuw.
Waar staan de Zweden Democraten voor ?
De partij is tegen de “valse consensus van de multiculturele samenleving” en voor het “herstel van de eigen Zweedse identiteit”. Dat moet vooral gebeuren door een onmiddellijke migratiestop en een actief terugkeerbeleid. Recente incidenten zoals het in brand steken van tientallen auto’s in een probleemwijk met veel migranten bij Göteborg en crimineel bendegeweld, zijn koren op de molen van de SD. Volgens de partij is er geen integratie maar bouwen vooral de migranten met een moslimachtergrond in arme stadsbuurten een parallelle samenleving uit. De SD richt haar pijlen op de regering die de voorbije vijf jaar 600.000 asielzoekers toeliet (het ‘topjaar’ was 2015 met 165.000 nieuwkomers). Daardoor werd Zweden het land met de meeste migranten per hoofd van de bevolking. De Zweden Democraten spelen in op gevoelens van onvrede over verschralende voorzieningen: minder zorg voor “eigen volk” terwijl migranten “in de watten worden gelegd”. De partij wil ook een Swexit en een referendum over EU-lidmaatschap, als enige in Zweden.
Waar komen de SD vandaan?
De partij werd dertig jaar geleden gesticht, toen al met als doel het vrijwaren van de Zweedse identiteit en de strijd tegen immigratie. Die boodschap had een racistische toon: de bescherming van het blanke, noordse ras. Stichtende leden hadden een neonazi-achtergrond in de organisatie ‘Bevara Sverige Svenskt’ (‘Hou Zweden Zweeds’). Pas toen de partij dat verleden achter zich liet en ze met Jimmie Akesson een jonge (39) en vlotte (hij is van beroep webdesigner) leider kreeg, begon ze kiezers aan te trekken. Het neonaziverleden dook overigens tijdens deze laatste campagneweken weer op: veertien kandidaten moesten afhaken toen de media hun achtergrond in die hoek onthulde.
Gaan de SD meeregeren?
Geen van de zeven ‘gematigde’ partijen wil met de SD in zee: noch het linkse blok (sociaaldemocraten, groenen en de linkse Vänsterpartiet), noch de ‘burgerlijke’ alliantie (vier partijen met als grootste de Nya Moderaterna die bij de EVP horen). Allebei zitten ze rond de 40 procent.
De populisten maken echter de vorming van een regering erg moeilijk. Een meerderheidskabinet hebben de Zweden al jaren niet meer gehad, maar nu zal de parlementsvoorzitter zijn handen vol hebben om een stabiele coalitie op poten te krijgen. ‘Meeregeren’ doen de SD overigens nu al: onder hun invloed is het migratiestandpunt van zowat alle partijen een stuk strenger geworden.