Uitkijktoren vanaf 2021
In 2021 zal de stoere gotische toren van de Onze-LieveVrouwebasiliek voor het publiek ontsloten zijn. 55 meter hoger wacht dan een prachtig vergezicht over de stad Tongeren en het glooiende, groene Haspengouw errond. De stad profiteert van de laatste renovatiewerken, die van de daken, om de toren te ontsluiten. Kostprijs: een half miljoen euro.
De Onze-Lieve-Vrouwebasiliek wordt al sinds 1967 gerestaureerd. In 2027, 60 jaar later, zal die restauratie afgelopen zijn. De laatste fase is de restauratie van de daken. Daarvoor heeft de stad met Vlaanderen een convenant kunnen afsluiten. “Je moet slim zijn om aan de centen te geraken”, zegt burgemeester Patrick Dewael. “We kunnen nog profiteren van het oude subsidiesysteem. Omdat de restauratiewerken al lang bezig waren, betaalt de Vlaamse Overheid (Agentschap Onroerend Erfgoed) nog 80 procent. Tegenwoordig zou dit voor amper 60 procent betoelaagd worden. Dat kan nog voor uitzonderlijke monumenten zoals de Tongerse basiliek er een is. De werken aan de daken vanaf 2020 zullen zeven jaar duren en zijn geraamd op 7 miljoen euro in het totaal. Van die dakwerken profiteren wij om de toren te ontsluiten. Dat geld, een half miljoen, komt van de stad.”
Geen lift, wel 300 treden
Dewael, een liberaal, houdt van de katholieke basiliek: “Zonder meer het belangrijkste monument in deze provincie. Ik was 12 toen ze in 1967 met de restauratie begonnen.”
Vanaf 2020, zullen de daken van de middenbeuk, het koor en de toren worden aangepakt. Tegelijkertijd wordt dan de toren ontsloten voor het publiek.
“Alle mogelijkheden zijn onderzocht, maar een lift is technisch niet mogelijk”, zegt architect Michel Janssen. “De beiaard zit daarvoor in de weg. De toegang onder de toren, die rechtstreeks aansluit op de Markt, moet trouwens ook beschikbaar blijven, onder meer voor de Kroningsfeesten. De huidige trap tot boven krijgt dus een opwaardering en zal veilig zijn”, verduidelijkt Janssen die al jaren instaat voor de restauratie van de basiliek.
De stenen spiltrap naar onder meer het doksaal met het Le Picard-orgel en nog hoger blijft behouden. De bestaande leuning wordt wel vernieuwd. “De huidige metalen en houten trappen die na de spiltrap komen, zijn te steil. We opteren voor gemakkelijke trappen met voldoende rustpauzes onderweg. Wie tot op het dak wil geraken, zal in totaal 300 treden moeten overwinnen. Het wordt dus ook een sportieve onderneming”, aldus Janssen.
Maar het wordt ook een museaal parcours voor de bezoekers. Onderweg wordt het verhaal van de toren - oorspronkelijk gebouwd als het belfort van de middeleeuwse stad Tongeren - getoond en verteld. Tegelijk kan de bezoeker even uitblazen. Op het dak zelf komt er geen nieuwe constructie. Op het huidige stompe dakje komt een bordes waar de bezoekers van een werkelijk magistraal panorama kunnen genieten: Maastricht, de kaarsrechte steenwegen, het glooiende Haspengouw, de mijnterrils, maar ook een spectaculair vogelperspectief op de basiliek zelf met haar romaanse kloostergang ertegenaan. Om veiligheidsredenen zal de bezoeker niet tot tegen de stenen borstwering kunnen komen. Het omheinde bordes houdt een meter afstand van die rand. Het bordes zal ook niet te zien zijn voor mensen die van ver naar de toren kijken.
Zestig jaar restauratie
“Tijdens fase 1, die van de hoofdbeuk, worden ook de dakgebinten gerestaureerd en komen er nieuwe natuurleien op de daken”, verduidelijkt Jan Jaspers, voorzitter van de kerkfabriek. “Ook de stenen kroonlijsten, pinakels, borstweringen en het beeldhouwwerk worden gerestaureerd.” Tijdens fase 2 vanaf 2022 komen de daken van de zijbeuken en dwarsbeuk aan de beurt. Fase 3 (2024), 4 (2025) en 5 (2026) omvatten kroongevels en glas-in-loodramen van het koor. “Dan zal het daar eindelijk minder tochten”, weet Jaspers. “In 2027 moeten die werken afgerond zijn, zestig jaar na aanvang van de huidige restauratiecampagne.”