Dirk Tieleman
Over Cuba na Castro
Op de VRT was Tieleman jarenlang de man van magazines als ‘Panorama’, ‘Terzake’ en ‘Koppen’. Als buitenlandreporter reisde hij onder meer naar India, Iran, Afghanistan en de Sovjet-Unie. Maar ook nu blijft hij een fervent reiziger. Het verslag van zijn bezoek aan Cuba en de talrijke ontmoetingen onderweg, ligt nu in de boekhandel. “Ik ben intussen 78 jaar”, zegt Tieleman. “Maar ik streef naar het adagium Een gezonde geest in een gezond lichaam. Mijn lijf hou ik fit door te lopen, tennissen en fietsen. Daarnaast schrijf ik om mijn geest gezond te houden. Al moet het nu minder snel gaan dan vroeger. Mijn eerste boek ‘Het Land van Gos’, over Rusland na de Sovjet-Unie, schreef ik in een maand. Nu neem ik mijn tijd. Aan ‘Viva Cuba!’ heb ik een halfjaar gewerkt.”
Hoe bent u in Cuba verzeild geraakt?
“Voor de VRT gingen mijn reizen altijd richting het oosten. Na de val van de Sovjet-Unie heb ik in 1992 met een cameraploeg op de motor een lange reis door die regio gemaakt. Het is door de treffende gelijkenis met de Sovjet-Unie in de jaren tachtig dat mijn interesse voor Cuba ontstaan is. Dat afkalvende communisme en die gedeeltelijke privatisering van de Sovjet-Unie destijds zie je nu terug bij Cuba. Mensen die handeltjes beginnen of zelf kamers verhuren aan toeristen. En daaruit volgend het contrast tussen superrijken en superarmen. Vanuit journalistiek oogpunt is het boeiend om zo’n laatste restant van communisme te observeren en te zien welke kant het daarna opgaat. En daarnaast is Cuba natuurlijk een aardig land met levenslustige mensen die graag dansen en feesten. Voor mij was het een zegen om er een paar maanden te mogen zijn.”
Eind 2016 was u er voor het eerst. Wat was uw eerste indruk?
“Ik ben er aangemeerd in de haven van Cienfuegos met vrienden die een boot hebben. We werden er uiterst vriendelijk en behulpzaam ontvangen. Helemaal anders dan wat je misschien zou verwachten van een gesloten land. Het contrast was groot met Jamaica, het vorige land dat we bezocht hadden. Dat is een vrij land, maar daar hebben we wel vier dagen liggen wachten voor alles in orde was met douane, scheepvaartpolitie en noem maar op. Die eerste indruk van Cuba heeft zich later trouwens doorgezet. We werden er meteen opgenomen, omhelsd… De zorgeloosheid en generositeit van de Cubanen waren opvallend.”
Hebben we een verkeerd beeld van het land?
“Ik denk het wel. Zeker toeristen die blijven hangen in Varadero of een ander eiland vol all-inhotels waar je je kan volgieten met een afgietsel van rum dat eigenlijk niet te drinken is. Ook de openheid van het land heeft me trouwens verrast. Haast niemand van onze gesprekspartners had er een probleem mee om met naam en foto in het boek te komen. Die glasnost, zoals het in de SovjetUnie genoemd werd, heeft China nooit gehad, maar in Cuba bestaat die openheid dus wel. De vraag is waartoe ze gaat leiden: de chaos van na de Sovjet-Unie of een stabilisering van de toestand?”
Uw eerste bezoek aan Cuba vond eind 2016 plaats, vlak na de dood van Fidel Castro. Waarde zijn geest er nog rond?
“Fidel was een merkwaardige dictator. In andere landen staat het vol met standbeelden van dictators, maar in Cuba vind je er geen enkel. Dat is ook niet nodig, want hij zit onder de huid van de Cubanen. Iedereen is fidelista. De Cubanen vinden hem een soort van Don Quichote die zijn eigen begoochelingen heeft nagejaagd, maar toch hebben ze ook respect voor hem. Het is een vreemde mix van bewondering en kritiek.”
Houden de Cubanen van hun land?
“Veel mensen wijken uit: 1 miljoen van de 10 miljoen Cubanen wonen in Miami, in de Verenigde Staten. Maar ze zeggen haast allemaal dat ze in Cuba willen sterven. De familieband is er heel stevig. Nochtans is Cuba ook het land waar je het snelste kunt scheiden. In amper een dag is het gebeurd. Er vinden dus ongelofelijk veel scheidingen plaats, waarna er gewoon een muur wordt opgetrokken die het huis in twee deelt. Wellicht zit dat snelle scheiden geworteld in de traditie van de onafhankelijkheidsstrijd, die veel belang hechtte aan de gelijkheid van man en vrouw.” Dertien jaar is Dirk Tieleman (78) inmiddels met pensioen, maar de journalistiek laat hem niet los. Samen met professor Lut Baten schreef de oud-VRT-journalist het boek ‘Viva Cuba!’ over zijn reizen naar het land
van Fidel Castro.