Zweden gaat moeilijke formatie tegemoet
Rechtspopulisten rukken fors op maar scoren slechter dan verwacht
De regerende sociaaldemocraten zetten in Zweden hun slechtste resultaat ooit neer. Toch blijft de partij de grootste. Voor de uiterst rechtse Zweden Democraten is het dan weer de beste uitslag ooit, al is ze minder goed dan de peilingen lieten vermoeden. Experten verwachten een uiterst moeilijke regeringsvorming.
Jimmie Åkesson, leider van de extreemrechtse Zweden Democraten (SD), wilde een vuist maken tegen de traditionele partijen. Hoewel SD volgens de exitpolls met 19,2 procent haar beste resultaat ooit neerzet, is dat minder dan verwacht. De partij wordt de tweede grootste van Zweden, toch heerste er zondagavond vooral ontgoocheling. De beste peilingen voorspelden immers 23 procent. Ook de twee andere grote partijen hebben weinig reden tot vieren. De Sociaaldemocraten (S) van premier Stefan Löfven blijven dan wel de grootste met ongeveer 28,8 procent van de stemmen. Ze verliezen vijf procent, waardoor dit hun slechtste resultaat ooit wordt. Idem voor de Gematigde Unie (M) die het rechtse oppositieblok leidde (- 5,4 procent).
Over een zaak is iedereen het eens: het wordt een uiterst moeilijke formatievorming. “Zweden wordt traditioneel geregeerd door een verbond van centrum-linkse of centrum-rechtse partijen”, zegt Zwedenkenner Marc Pennartz. “De totaalscore van beide allianties schommelt nu rond de 40 procent. Er is geen uitgesproken winnaar.”
Migratiethema
Dat de Zweden Democraten stemmen konden afsnoepen van de sociaaldemocraten en de Gematigde Unie komt door de vluchtelingencrisis. Die piekte in 2015 met de aankomst van bijna 163.000 asielzoekers. Het migratiethema was dan ook lange tijd het énige thema van de partij. Door onrusten en gevallen van agressie in grote steden zoals Malmö maakte een deel van de Zweedse bevolking een ruk naar rechts.
Die trend sluit aan bij de rest van Europa. Ook in Hongarije, Frankrijk, Oostenrijk en recent nog in Italië konden extreemrechtse partijen een goed resultaat neerzetten.
De vraag is nu of het rechtse verbond in zee zal gaan met SD. In principe hoeft dat niet, want in Zweden vindt de winnende partij zelden een volstrekte meerderheid. “Ook premier Löfven regeerde vanuit een minderheidsregering met de groenen”, aldus Pennartz. “Zij kregen selectieve steun van de Linkse Partij.” De moeder van de Armeense tieners Howick en Lili heeft met zelfmoord gedreigd nadat een rechter in Nederland vrijdagavond had bepaald dat de uitzetting van de kinderen door mocht worden gezet. Dat meldt althans RTL Nieuws. Vanwege "actuele ontwikkelingen in de zaak" liet het Nederlandse ministerie van Justitie en Veiligheid zaterdagmiddag weten dat de kinderen op de valreep toch niet zouden worden uitgezet.
Volgens de krant De Telegraaf is de bevoegde Nederlandse staatssecretaris Mark Harbers zo ernstig bedreigd in de zaak van Lili en Howick, dat hij heeft moeten onderduiken. Afgelopen week, toen Harbers nog aangaf de geplande uitzetting voort te zetten, werden de bedreigingen kennelijk zo serieus dat zijn beveiligers besloten dat het beter was de staatssecretaris en zijn partner elders onder te brengen. Dat die bedreigingen het besluit hebben beïnvloed om de uitzetting niet door te zetten, wordt ontkend.
Er is geen uitgesproken winnaar
Marc Pennartz Zweden-expert