Nobelprijs voor de strijd tegen seksueel geweld
Congolese arts Denis Mukwege en Irakese activiste Nadia Muradi winnen Nobelprijs Vrede
OSLO - ‘L’homme qui répare les femmes’, de man die vrouwen herstelt. De Congolese gynaecoloog Denis Mukwege draagt zijn bijnaam vanwege de tienduizenden verkrachte en verminkte vrouwen en meisjes die hij de voorbije decennia nieuwe levenskansen gaf. Gisteren kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede. Mukwege deelt de prijs met de Iraakse jezidi-activiste Nadia Murad, die zelf verkracht werd door ISterroristen. Volgens het Noorse Nobelcomité toonde ze “buitengewone moed door over haar eigen lijden te vertellen en in naam van andere slachtoffers te spreken.”
Verkrachting is een mannelijk oorlogswapen. Dat was systematisch zo in de Joegoslavische burgeroorlog, een kwarteeuw geleden. Het was zo toen de Islamitische Staat in 2014-15 in NoordIrak de jezidische minderheid terroriseerde. Het is zo in de ‘vergeten oorlog’ die sinds de jaren negentig in het gebied van de Grote Meren in Congo al miljoenen slachtoffers heeft gemaakt. Maar in de verschrikking zijn er toch ook individuen die hoop en menselijkheid belichamen. In Oost-Congo is dat, meer dan wie ook, de 63-jarige gynaecoloog Denis Mukwege, initiatiefnemer van het Panzi-hospitaal in Bukavu, baken van hoop voor de talloze vrouwen en vaak zeer jonge meisjes die verkracht werden, door de leden van de gewapende milities en criminele bendes in het gebied maar evenzeer door regeringssoldaten.
Psychische en fysieke hulp
Predikantenzoon Denis Mukwege werd gynaecoloog nadat hij in het ziekenhuis van Lemera in het grensgebied tussen Congo en Burundi de verschrikkelijke omstandigheden zag waarin vrouwen hun kinderen ter wereld brachten. Na studies in Frankrijk keerde hij terug naar Oost-Congo waar hij eind jaren negentig in Bukavu het Panzi oprichtte om kraamsterfte te lijf te gaan. Zijn eerste patiënte bleek een vrouw die verkracht was. Sindsdien behandelde hij tienduizenden slachtoffers van seksueel geweld: veelal herstellende ingrepen bij vrouwen van wie de vagina beschadigd werd en die daardoor incontinent of zelfs verlamd werden. De chirurg opereert, de chefarts biedt psychische hulp: de verkrachters tekenen hun slachtoffers immers met een stigma dat hen tot een marginaal bestaan veroordeelt.
Mukwege groeide uit tot een autoriteit met internationale reputatie, en daardoor tot invloedrijke stem in eigen land. Zijn strijd tegen de straffeloosheid van de verkrachters was niet zonder risico. Zo moest hij in 2012 na een aanval op zijn gezin naar ons land vluchten. Bij zijn terugkeer werd hij als een held ontvangen door de lokale bevolking. De Panzi-campus wordt inmiddels bewaakt door de VN-vredesmissie in Congo. Recent riep Mukwege op tot vreedzaam protest tegen Kabila’s weigering om verkiezingen te houden. De stembusgang in december was voor het Noorse Nobelcomité wellicht een reden om hem nu te bekronen. Kabila’s woordvoerder Lambert Mende feliciteerde Mukwege giste-
ren overigens “ondanks onze meningsverschillen”.
Moedige stem
Mukwege deelt de prijs met de Iraakse Nadia Murad, een van de duizenden jezidivrouwen die het slachtoffer werden van verkrachting en misbruik door terreurgroep Islamitische Staat (IS). In haar geval toen IS in 2014 de belangrijkste steden in Noord-Irak innam. Volgens het Noorse Nobelcomité toonde ze “buitengewone moed door over haar eigen lijden te vertellen en in naam van andere slachtoffers te spreken.” Mukwege en Murad werden gekozen uit de op één na langste lijst van genomineerden ooit: 115 organisaties en 216 individuen (onder wie ook president Trump).