“Op weg naar burgeroorlog”
Wat zijn de gevolgen van zaak-Kavanaugh voor VS?
WASHINGTON - Het is gebeurd: de zwaar gecontesteerde Brett Kavanaugh is benoemd tot opperrechter. De vraag of hij schuldig is aan seksueel misbruik, is niet meer aan de orde. De vraag is vooral: hoe moet het nu verder met de VS? Want de episode heeft de Amerikanen geconfronteerd met zichzelf. “Dit land wordt uit elkaar gescheurd. Zo kan het echt niet verder.” Een blik op een donkere toekomst in vier vragen. 1. Welke gevolgen heeft deze benoeming in het Hooggerechtshof?
Het antwoord is duidelijk: heel grote gevolgen. Ook al is het slechts één benoeming, ze legt de Amerikaanse politiek jarenlang in een plooi. De opperrechters van het Supreme Court - in totaal zijn het er negen - zijn immers de Hoeders van de Amerikaanse Staat. Zij beslissen of een nieuwe wet in strijd is met de Grondwet, en of de Grondwet moet aangepast worden. “Vandaag wordt bijna elke belangrijke discussie in het juridische getrokken, en verschijnt ze vroeg of laat voor het Supreme Court”, zegt Willem Post, VS-expert aan het Clingendael Instituut. “Wapenwetgeving, abortus, homorechten, milieuwetgeving, … Het Supreme Court heeft daarin het laatste woord.” In principe zijn die machtige opperrechters onpartijdig. In realiteit heeft elke mens zijn eigen opvattingen, en is het voor politieke partijen cruciaal om gelijkgezinde rechters in het Hooggerechtshof te krijgen. De voorbije decennia was de verhouding Democraten-Republikeinen relatief in evenwicht. Maar nu kon president Trump al twee keer een conservatieve rechter voordragen - Neil Gorsuch in 2017, Brett Kavanaugh in 2018. Bovendien komt Kavanaugh in de plaats van de veeleer gematigde Anthony Kennedy. Gevolg: de balans in het Hooggerechtshof helt over naar rechts. Dat zou wel eens lang kunnen duren. Want een opperrechter wordt benoemd voor het leven, en Gorsuch (51) en Kavanaugh (53) zijn nog jong. De oudste opperrechters - twee tachtigers- zijn bovendien progressief, wat perspectieven biedt voor de Republikeinen. “De komende 20 à 30 jaar kunnen we vertrokken zijn voor een conservatieve meerderheid”, zegt Post. Opvallend: dat is helemaal geen juiste afspiegeling van de mening van de gemiddelde Amerikaan. Zo is 70 procent van de Amerikanen voor meer toegang tot abortus, en wil 65 procent een strengere wapenwet. Maar door het getrapte kiessysteem en de relatieve overwicht van kleine conservatieve staten in de Senaat, komt dat helemaal niet tot uiting in het centrum van de macht.
2. Wat betekent dat voor de verkiezingen in november?
Op 6 november, zijn het verkiezingen in de VS. De zogenoemde Midterms, waarbij leden voor het Huis van Afgevaardigden en de Senaat gekozen worden. Belangrijk moment, want de uitslag zal het beleid van president Trump maken of kraken. Als de Republikeinen hun meerderheid behouden, heeft Trump vrij spel. Als de Democraten winnen, kunnen ze hem blokkeren. Het draait in deze verkiezingen vooral om mobilisatie: de partij die de meeste medestanders uit hun luie zetel krijgt, die wint. “Aanvankelijk was een grote Blauwe Golf voorspeld”, zegt professor Kristiaan Versluys (UGent). “Verontwaardigde Democraten die massaal tegen Trump stemmen. Republikeinen leken niet wakker te liggen van de Midterms. Maar de zaak-Kavanaugh heeft de zaken op scherp gesteld. Republikeinen hopen nu op een Brett Bounce: hun achterban is wakker geschud door de heisa, en stemt straks tegen links. Eerlijk: niemand weet hoe het zal uitdraaien.”
Toch is het nog maar de vraag of Kavanaugh überhaupt nog een rol zal spelen in de verkiezingen. Want het is nog een volle maand, en in Trump-tijden is dat een eeuwigheid. “Als het al nazindert, zal het vooral bij de Democraten zijn”, denkt Amerikakenner Frans Verhagen. “Woede blijft langer hangen dan tevredenheid. Dat is het paradoxale: de Democraten hebben nu wel verloren, maar voor de verkiezingen komt hen dat misschien goed uit. Want als Kavanaugh echt de inzet van de verkiezingen was geweest, dan hadden de Republikeinen gewonnen.”
3. En hoe moet het verder?
De zaak-Kavanaugh maakte één ding pijnlijk duidelijk: er is een enorme breuk ontstaan in de samenleving. Democraten en Republikeinen leven in een andere wereld, met andere waarheden en andere normen. Ze roepen naast elkaar en luisteren niet meer naar elkaar. Topcolumnist Thomas L. Friedman (New York Times) is pessimistisch: “Ik dacht nooit dat ik mijn carrière zou beëindigen met een burgeroorlog in de VS. We zijn er misschien nog niet, maar we stevenen er zeker op af. De ander zien we niet als mens, maar als de vijand.”
Nu zijn de VS altijd een natie geweest die functioneert op basis van tegenstellingen, zegt Frans Verhagen. “De jaren 60, de jaren 30,... Op een of andere manier stuwen die tegenstellingen het land vooruit. Maar nu is er één groot verschil: er is geen overlap meer. Er zijn weinig of geen brugfiguren tussen Democraten en Republikeinen. Dat komt vooral omdat de Republikeinen sinds eind jaren 80 consequent de strategie van polarisatie hebben toegepast: àlles blokkeren wat van Democraten komt. Dertig jaar lang is dat opgebouwd, nu is álles in de VS gepolariseerd. Dat is een heel explosieve situatie.”
4. En Trump?
Wat denkt de president van dit alles? Die was vooral “uiterst opgewonden” met de benoeming van zijn kandidaat, Brett Kavanaugh. “Trump wil vooral winnen”, zegt Verhagen. “Dat is het belangrijkste. Die grote ideologische agenda van de conservatieven, de gevolgen over dertig jaar: daar ligt Trump niet zo van wakker. Hij wil gewoon zijn handen in de lucht steken.”
Wel nog dit: stel dat Trump ooit vervolgd wordt voor belastingfraude, dan moet het Hooggerechtshof beslissen of een zittende president wel juridisch kán vervolgd worden. Brett Kavanaugh zei ooit dat hij vindt van niet, en pleitte daarbij voor presidentiële immuniteit. Handig meegenomen.