Het alternatief

Nu het stof van de lokale en provinciale verkiezingen stilaan is neergedwarreld, worden alle ogen resoluut op mei 2019 gericht. De federale, Vlaamse en Europese stembusgang is nog zeven maanden van ons verwijderd, maar geen mens die eraan twijfelt dat de periode tot mei één langgerekte campagne zal worden, alle retoriek van premier Michel ten spijt.

Hoewel de uitslag van zondag moeilijk te extrapoleren valt naar volgend jaar, analyseerden de partijen de afgelopen dagen met veel aandacht de cijfers. Meer dan welke peiling ook bieden vooral de provincieraadsverkiezingen - waarin veel kopstukken hun opwachting maken - een goed beeld van de krachtsverhoudingen. Daaruit kunnen we drie conclusies trekken.

Ten eerste: de N-VA is er niet in geslaagd de CD&V te onttronen als lokale machtspartij. Dat partijvoorzitter Bart De Wever keizer van ’t stad blijft, verdoezelt een teleurstellend resultaat in de rest van Vlaanderen, waar de partij in driekwart van de gemeenten er zelfs op achteruitgaat. Vooral in Limburg, West-Vlaanderen en grote delen van Oost-Vlaanderen slaagt N-VA er niet in om zich lokaal succesvol te verankeren. Zo blijft de strijd om de titel van Vlaamse volkspartij onbeslist.

Ten tweede: waar N-VA daalt, gaat dat in drie op de vier gevallen gepaard met een stijging van Vlaams Belang. Die heropleving van extreemrechts moet N-VA zorgen baren. De partij zette hoog in op thema’s als identiteit, veiligheid en migratie, omdat ze dacht dat ze die dankzij de populaire Theo Francken succesvol had geclaimd. Dat blijkt niet zo te zijn. De kiezers van Vlaams Belang keren terug naar de originele verkoper. Om die tendens om te buigen, zal N-VA mogelijk overschakelen op een (nog) harder discours.

Ten derde: door de opmars van Vlaams Belang is Vlaanderen er ondanks het succes van Groen - niet minder rechts op geworden. In Wallonië is het beeld fundamenteel anders. Daar schuift de kiezer verder op naar links. Ecolo en PTB gaan er fors vooruit, ten koste van de traditionele partijen.

Al die tegenstellingen zullen het er in mei volgend jaar niet gemakkelijker op maken. Als de resultaten van de provincieraadsverkiezingen zich doorzetten, is een regering-Michel II onmogelijk en is de N-VA niet langer incontournable. Een traditionele tripartite of paarsgroen behoren zelfs opnieuw tot de mogelijkheden. Niet verwonderlijk dus dat De Wever in Antwerpen een coalitie met Groen op de been wil brengen, want ook federaal zou het Jamaicamodel met de Vlaams-nationalisten, liberalen en groenen wel eens het best te verdedigen democratische alternatief kunnen zijn voor een door de Waalse kiezer gewilde progressieve regering. In het andere geval doemt aan de einder het trieste record van de 541 dagen durende regeringsvorming uit 2010-2011 weer op.

De tegenstelling tussen een rechts Vlaanderen en een steeds linkser wordend Wallonië zal het er in mei 2019 niet gemakkelijker op maken