Snorkelen we binnenkort naar Pompeï?

Niet toevallig vind je de meeste Unesco-erfgoedsites in kustgebieden: de menselijke geschiedenis speelde zich voor een groot deel in de nabijheid van kusten af, en dan vooral in het Middellandse Zeegebied. Door die erfgoedsites en de nabijheid van de zee, is het gebied een gegeerde vakantiebestemming. Maar Europese onderzoekers voelen nattigheid. In het vaktijdschrift Nature Communications waarschuwen ze voor de gevaren van een stijgende zeespiegel door de klimaatverandering.

Omdat het verschil tussen eb en vloed aan de Middellandse Zee klein is, steken de ruïnes er nauwelijks boven de zeespiegel uit. Overstromingen en kusterosie zouden de waardevolle erfgoedsites dan ook volledig kunnen vernielen.

Het onderzoeksteam werkte vier klimaatscenario’s uit in stijgende trap van rampzaligheid en berekende de stijging van de zeespiegel tot het jaar 2100. Het selecteerde 49 sites die tot tien meter boven het waterpeil liggen en die in verbinding staan met de zee. Het gros bevindt zich in Italië, Kroatië, Griekenland en Tunesië. De ligging van die sites werd getoetst aan de klimaatscenario’s.

Het onderzoek toonde aan dat het risico op overstromingen met 50 procent stijgt tegen het jaar 2100, en dat 37 sites gevaar lopen. In Venetië zou het water na overstroming bijvoorbeeld tweeënhalf meter hoog kunnen staan. De kans op kusterosie stijgt tegen 2100 ook met 13 procent, waardoor 42 sites aangetast zouden kunnen worden. De Libanese stad Tyrus, die een van de best bewaarde Romeinse paardenrenbanen herbergt, loopt het meeste erosiegevaar. Tweede op de lijst is het Griekse Efese, waar de tempel van Artemis staat.

Verplaatsen?

Lopen ook gevaar: Cinque Terre en Pompeï (Italië), Carthago (Tunesië), de middeleeuwse stad Rhodos (Turkije) en het grottencomplex Gorham (Gibraltar). Amper twee sites zouden gespaard blijven van overstromingen en erosie: de Medina van Tunis (Tunesië) en Xanthos en het nabijgelegen Letoön (Turkije).

”De dreiging is het grootst in het gebied rond de Adriatische Zee”, zegt Sally Brown, onderzoekster aan de universiteit van Southampton en auteur van het artikel. “Maar jammer genoeg bevindt het meeste erfgoed zich daar.”

De bescherming van erfgoed is de plicht van betrokken landen, maar volgens de onderzoekers is die zelden berekend op klimaatverandering. Erfgoed zoals de vroegchristelijke monumenten van Ravenna, kan technisch gezien verplaatst worden, maar archeologische sites niet. Op sommige plaatsen zijn er wel al maatregelen getroffen. De kustlijn van Venetië spant bijvoorbeeld de kroon: ze wordt binnenkort beschermd door vier mobiele barrières die zich in rust onder het zeeoppervlak bevinden. Als het waterpeil meer dan 1,1 meter stijgt, komen de barrières tevoorschijn, wat bescherming biedt tegen een zeespiegel die drie meter hoger staat. Goedkoop is dat niet - het project kost 5 miljard euro - en snel evenmin: de werken startten in 2003 en zouden eind dit jaar afgerond zijn.

Het oog wil ook wat

Volgens het onderzoek dringt de tijd, want bijna alle sites die in de toekomst aangetast zullen worden, lopen vandaag al gevaar. “De bescherming van cultureel erfgoed is ook een uitdaging omdat muren en barrières de integriteit en het uitzicht van sites kunnen verstoren”, zegt Brown. ”We raden dus aan om elke site apart te beoordelen en te beschermen, zonder ze te verprutsen voor toekomstige generaties. Maar het lijkt onwaarschijnlijk dat alle sites gered kunnen worden.”

De onderzoekers hopen dat hun verontrustende resultaten de bescherming van erfgoed hoger op de beleidsagenda plaatsen. Anders zouden tripjes naar de schatten van het Middellandse Zeegebied binnenkort wel eens lelijk in het water kunnen vallen.

”De dreiging is het grootst in het gebied rond de Adriatische Zee. Jammer genoeg bevindt het meeste erfgoed zich daar” Onderzoekster Sally Brown