Exit in stappen voor Merkel
Strijd om opvolging al begonnen
BERLIJN - Het tijdperk Angela Merkel loopt nu ook officieel ten einde. De Duitse bondskanselier stelt zich in december niet herverkiesbaar als voorzitter van de CDU. Na het zware verlies van haar partij in Hessen kondigde ze dat gisteren aan op een persconferentie. Merkel wil haar vierde termijn als bondskanselier afmaken, en stapt in 2021 uit de politiek. De opvolgingsstrijd in haar CDU is intussen al ingezet.
De zwarte zondag in Hessen was er te veel aan. De CDU leed zwaar verlies: zo’n 10 procent. “Ik heb het gevoel dat het tijd is voor een nieuw hoofdstuk”, aldus Merkel gisteren op een persconferentie in Berlijn. “Ten eerste: ik zal geen kandidaat meer zijn voor het voorzitterschap van mijn partij. Ten tweede: dit is mijn laatste ambtstermijn. Bij de Bondsdagverkiezingen in 2021 treed ik niet aan als kandidaat-kanselier en zal ik ook geen kandidaat voor de Bondsdag zijn.”
Stapsgewijs
Een exit in stappen dus. Merkel wil tot 2021 als bondskanselier doorgaan, maar daarna wil ze van geen politiek ambt meer weten, “ook niet in Brussel”. “Ik wijk daarmee af van de overtuiging dat partijleiding en kanselierschap bij dezelfde persoon moeten zitten. Mijn partij kan zich onder een nieuwe leiding voorbereiden op de periode na mij. Ik ben me bewust dat zo’n gang van zaken in de geschiedenis van de Bondsrepubliek geen voorbeeld heeft.” Merkel staat achttien jaar aan het hoofd van de CDU en is bijna dertien jaar bondskanselier. Jarenlang gold ze als de belichaming van onwrikbare stabiliteit. De eurocrisis verstevigde zelfs haar positie, in Duitsland en meer nog in de Europese Unie. Internationale media verkozen haar jaar na jaar tot machtigste vrouw ter wereld.
Wir schaffen das
En toen kwam de vluchtelingencrisis. En Merkels “Wir schaffen das”. De intocht van een miljoen vluchtelingen was het einde van haar onaantastbaarheid. Wat volgde, was de opkomst van het erg rechtse Alternative für Deutschland, sterkst in Merkels eigen Oost-Duitsland, en de neergang van haar Union. Al tijdens de aanslepende regeringsvorming vorig jaar klonk de roep om een wissel aan de top. Die roep werd steeds luider.
Nu Merkel haar aftreden als partijleider heeft aangekondigd, is een vernederende partijopstand vermeden maar wacht de CDU wel een echte opvolgingsstrijd. Merkels opvolger wordt verkozen op het partijcongres in december in Hamburg. Een aanbeveling voor een opvolger deed ze niet. Drie kandidaten hebben zich al gemeld. Merkels rechterhand, CDU-secretaris-generaal Annegret Kramp-Karrenbauer, geldt als de keuze voor ‘meer van hetzelfde’. Minister van Volksgezondheid Jens Spahn profileerde zich dan weer als criticus van Merkels vluchtelingenbeleid. En dan is er de voormalige fractieleider van de Union in de Bondsdag Friedrich Merz. Die streeft op zijn 62ste naar een opmerkelijke comeback nadat hij de Duitse politiek in 2009 verliet voor het bedrijfsleven.
Rechtse koers
In 2002 stonden Merkel en Merz nog tegenover elkaar. Merkel wilde de CDU naar het centrum loodsen, Merz stond voor een rechtse koers. Hij wilde het belastingstelsel zo radicaal hervormen dat een aangifte “op een bierviltje kon” en introduceerde rond de eeuwwisseling al het begrip ‘Deutsche Leitkultur’ om zijn argwaan tegen multiculturele tendensen duidelijk te maken. De voorbije maanden noemen steeds meer leidende CDU’ers Merz’ naam als alternatief voor Merkel. Hun hoop is dat met een koerswijziging onder Merz’ leiding de Union naar de AfD overgelopen kiezers weer terug kan winnen.