Bernardo Bertolucci: eerst bewonderd, dan verguisd
Drie dagen na de Britse regisseur Nicolas Roeg is in Rome Bernardo Bertolucci (77) gisteren overleden aan de gevolgen van kanker.
Hij was een van de grote poëten van de cinema, de enige Italiaan die ooit een Oscar voor regie won, maar verloor enkele jaren geleden toch wat van zijn fans.
“Hij heeft mijn leven veranderd”, tweette Keanu Reeves, die de hoofdrol speelde in Bertolucci’s film ‘Little Buddha’. “Bedankt voor zoveel talent!”, twitterde Antonio Banderas. Begonnen als assistent van Pier Paolo Pasolini, brak Bertolucci in 1964 internationaal door met het semi-autobiografische ‘Prima Della Rivoluzione’. Die film gaat over een student in Parma die zich afzet tegen zijn kleinburgerlijke omgeving en kiest voor het revolutionair marxisme, maar door een liefdesaffaire met zijn tante beseft hij dat hij niet kan loskomen van zijn wortels. De tante werd gespeeld door Adriana Asti, met wie Bertolucci kort na de release van de film trouwde, de eerste van zijn drie echtgenotes.
Burgerrechten kwijt
De definitieve doorbraak kwam met ‘Il Conformista’, met JeanLouis Trintignant als conformist die zich aansluit bij het fascistisch bewind van Mussolini in de jaren 30 en zich laat overhalen om zijn vroegere professor, die fascistisch Italië was ontvlucht, te gaan vermoorden in Parijs. Het was de eerste samenwerking met de legendarische Vittorio Storaro, die met zijn donkere en schaduwrijke beelden iets van de mentale toestand van de hoofdfiguur suggereert.
De film waarmee Bertolucci beroemd en berucht werd, maakte hij toen hij nog maar 31 was. ‘Last Tango in Paris’, over de passionele relatie van een jonge Parisienne (Maria Schneider) en een mysterieuze Amerikaan
(Marlon Brando), verwekte schandaal, werd in Italië verboden en kostte hem vijf jaar verlies van zijn burgerrechten. Het stelde hem wel in staat om in Italië zijn eerste Hollywoodfilm te draaien, ‘1900’, een historisch epos met Burt Lancaster, Gérard Depardieu, Robert De Niro en Donald Sutherland. Zijn ambitie bezorgde hem een conflict met Paramount: de oorspronkelijke versie duurde meer dan vijf uur. De versie die werd uitgebracht was nog ruim vier uur lang en betekende bijna het einde van zijn carrière.
Tien jaar later maakte Bertolucci ‘The Last Emperor’ (goed voor negen Oscars, waaronder die voor regie) in China, vervolgens ‘The Sheltering Sky’ in Noord-Afrika en ‘Litttle Buddha’ in Nepal en Bhutan.
In 1996, vijftien jaar na zijn Italiaanse film ‘La Tragedia di un Uomo Ridicolo’, draaide hij weer een film in Italië, ‘Stealing Beauty’, met Liv Tyler en dus in het Engels.
Sodomie
Zijn laatste film, ‘Io e Te’ (2012), zijn eerste Italiaans gesproken film in 23 jaar, draaide hij vanuit zijn rolstoel, het gevolg van mislukte hernia-ingrepen. Zijn laatste levensjaren werden overschaduwd door de onthulling die Maria Schneider kort voor haar dood in 2011 deed: ze voelde zich “vernederd en een beetje verkracht” door Brando en Bertolucci vanwege de sodomiescène, waar volgens het verhaal boter aan te pas kwam. Bertolucci vond het geen misbruik, hij wilde een authentieke reactie van de actrice als vrouw. Heel wat bewonderaars zijn daardoor echter op de mens
Bertolucci afgeknapt.