Op weg naar een jaarlijks rapport voor alle Europese democratieën
BRUSSEL - De lidstaten van de Europese Unie onderzoeken of alle 27 lidstaten voortaan elk jaar geëvalueerd kunnen worden. Het is een idee van Belgisch minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders.
Er bestaat nu voor alle duidelijkheid ook al een mogelijkheid om op te treden tegen lidstaten die het niet zo nauw nemen met de onafhankelijkheid van de rechtspraak. Die klachtprocedure kan in principe leiden tot het intrekken van het stemrecht van de betrokken lidstaat. Maar omdat alle andere landen daar unaniem hun zegen voor moeten geven, is die procedure in de praktijk niet echt haalbaar.
Bovendien is de procedure nogal stigmatiserend, en volgens sommige oostelijke lidstaten een vorm van chantage door de westelijke landen. Momenteel lopen er procedures tegen Polen en Hongarije.
Culturele verschillen
Drie jaar geleden lanceerde Reynders daarom al het idee om een jaarlijkse monitoring in te voeren van de toestand van de rechtsstaat in alle EU-lidstaten, zoals de Europese Commissie al elk jaar de begrotingen van de lidstaten beoordeelt. Die aanpak lijkt het nu te zullen halen. Gisteren gingen vertegenwoordigers van de 27 lidstaten van de Unie en Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, akkoord om een werkgroep op te richten die de invoering van zo’n periodieke monitoring gaat bekijken. Volgens Reynders zal de monitoring moeten uitgaan van objectiviteit, politieke onpartijdigheid en gelijke behandeling van de lidstaten, én tegelijk rekening moeten houden met culturele verschillen.
Straffeloos
Een van de charmes van het voorstel van Reynders is wellicht dat er voorlopig geen sancties mee gemoeid zijn. Het is wel niet de bedoeling om de huidige procedure van het Europees verdrag af te schaffen. Herhaaldelijk weigeren de aanbevelingen van de monitoring uit te voeren zal dus nog altijd kunnen leiden tot de start van een sanctieprocedure, of opschorting van de subsidies uit de Europese steunfondsen, een mogelijkheid die de Europese Commissie al onderzoekt.
Alle lidstaten – ook Polen en Hongarije – keurden de oprichting van de werkgroep goed.