Arnout Hauben in het spoor van de bevrijders van Vlaanderen
Nog één keer trekt Arnout Hauben ten oorlog. En wel ter gelegenheid van het einde van de Tweede Wereldoorlog, dit jaar 75 jaar geleden. “De bevrijding van Vlaanderen is persoonlijker dan ooit. Het speelt in onze eigen achtertuin, in onze eigen familiegeschiedenissen.”
De frontlijn van de Eerste Wereldoorlog vormde in 2013 het decor van de eerste Ten oorlog-reeks van Arnout Hauben. Samen met acteur Jonas Van Thielen en regisseur Mikhael Cops reisde hij van Nieuwpoort tot Gallipoli in Turkije. Twee jaar later volgde hetzelfde trio het spoor van de Amerikaanse en Russische legers in de Tweede Wereldoorlog. Vanavond trekt Hauben de Brigade Piron achterna die samen met de geallieerde troepen Vlaanderen bevrijdde. “Een logische afsluiter, maar ook een die veel dichterbij komt”, zegt de tv-maker. “Je botst op je eigen geschiedenis, die van je ouders en grootouders. Als je door Europa trekt, dan vertel je de oorlogsverhalen in grote lijnen. Je bent eerder een toeschouwer wanneer je op de Russische steppe, in een Duits bos of een Oekraïense stad iemand interviewt. Wanneer je mensen spreekt die je eigen oma en opa konden zijn, wordt het een stuk persoonlijker.”
Jij bent 44, wie vertelde jou over de oorlog?
“Ik hoorde veel verhalen via mijn grootouders. Van mijn grootmoeder die met haar koets de gracht in dook omdat ze doodsangsten uitstond door de overvliegende V1bommen tot de broer van mijn grootvader die sneuvelde bij het geheim leger terwijl hij onvoorbereid de haveninfrastructuur verdedigde. Oudere mensen zullen dat soort verhalen wellicht van hun eigen ouders nog meekrijgen, maar mijn generatie steunt daarvoor op die speciale band tussen kleinkinderen en grootouders. Ik hoor wel vaker dat opa en oma aan hun kleinzoon of -dochter doorgeven wat ze aan hun eigen kinderen nooit hebben verteld.”
De getuigen die er 75 jaar geleden bij waren, vallen stilaan weg. Hoe vind je die overlevers?
“Ik maak al tien jaar programma’s met dit soort historische vertakkingen. Ik kan dan ook terugvallen op een uitstekend researchteam. Aan De bevrijding van Vlaanderen is een pak voorbereiding vooraf gegaan. Precies omdat de ooggetuigen schaars zijn geworden. De 96-jarige Jean Martial bijvoorbeeld, de man uit de eerste aflevering die met de Brigade Piron Vlaanderen bevrijdde, is de laatste die het verhaal nog kan vertellen.”
Kom je onderweg soms mensen tegen die je op het spoor van weer een andere getuige zetten?
“Ik geef het toeval altijd de ruimte, ook in deze Ten oorlog. De twee dames die in Sint-Laureins plots gevangen zaten in een heftige strijd tussen de oprukkende geallieerden en een Duitse achterhoede, kwam ik toevallig, via via op het spoor. Maar zelfs opnamen die goed zijn voorbereid mogen van mij altijd anders verlopen als het toeval dat zo wil. Dat houdt me fris.”
Wat telkens weer opvalt, is dat veel getuigen over 75 jaar geleden praten alsof het gisteren was.
“Die mensen zijn door drama’s en emoties gegaan die wij wellicht in heel ons leven niet zullen meemaken. Dat krijg je nooit nog uit je geheugen gewist. Neem nu de V1 en V2’s. De laatste zeven, acht maanden van de oorlog regende het hier bommen, er stierven toen 8.000 mensen. Vertaal dat naar onze tijd en je komt uit bij elke dag een paar aanslagen in Zaventem. Vergeet ook niet dat de oorlogsherinneringen van die hoogbejaarden uit een tijd komen dat zij volop in het leven stonden als sterke jonge mannen en vrouwen. Nu zijn ze diegenen die we in woonzorgcentra beschermen – en helemaal terecht! – tegen corona, maar zij komen uit een ontzettend krachtige generatie waar ik veel respect voor heb.”
Je stelt je in de reeks kwetsbaar op, zozeer dat je het in Breendonk zelf lastig krijgt.
“Als je persoonlijke vragen stelt, moet je iets van jezelf durven te geven. De tijd van Maurice De Wilde (in de jaren tachtig beroemd en berucht om zijn harde stijl in tvreeksen over de collaboratie, nvdr) is voorbij. Ik ben geen inquisiteur, ik hoef geen recht te spreken of dingen recht te zetten. Mijn aanpak is zachter, maar net zo relevant. Ik wil nog één allerlaatste keer mensen hun verhaal laten doen. En dat ik daar wel eens emotioneel van wordt, welja. In het fort van Breendonk vertelde de 96-jarige Louis me over hoe hij daar zijn lief Germaine miste en dat greep me aan.”
→ Ten oorlog. De bevrijding van Vlaanderen, Eén, 20.40 uur
→ Het gelijknamige boek van Arnout Hauben en Johanna Spaey, uitgegeven bij Polis, is nu verkrijgbaar.