Op zoek naar de exit
“Het wordt een proces van langdurige afbouw”,
Graduele afbouw
De lockdown zal niet van vandaag op morgen worden opgeheven. Tot nader order duurt dit nog tot 19 april, maar gezien de piek nu pas in zicht is, zullen de maatregelen wellicht tot 3 mei verlengd worden. “De terugkeer naar de normaliteit zal gradueel gebeuren”, zei premier Sophie Wilmès (MR) afgelopen weekend nog. De werkgroep moet uitzoeken wat daarvoor de beste strategie is. Moeten eerst de winkels en de horeca opnieuw open? Of komen eerst de scholen aan de beurt? En wat erna?
Nieuwe besmettingspieken
Met wetenschappelijke modellen zal worden bekeken wat het effect van elke maatregel is op de curves. De afweging tussen volksgezondheid en economische schade zal delicaat zijn, want met elke versoepeling komen er opnieuw besmettingen bij. Die onvermijdbare nieuwe pieken beheersbaar houden, is dé uitdaging na de lockdown. Anders dreigen onze ziekenhuizen opnieuw te worden overspoeld.
Groepsimmuniteit
In Nederland berekenden wetenschappers dat het zonder een vaccin tot 800 dagen kan duren voor alle maatregelen gelost kunnen worden. Pas als 60 tot 70 procent van de bevolking het virus heeft gehad en antistoffen heeft aangemaakt, zal door groepsimmuniteit het virus vanzelf uitdoven. Tot die tijd is de bevolking één groot brandstofreservoir voor het virus en is één nies of hoest van een besmette persoon genoeg om een nieuwe uitbraak te veroorzaken.
Pompend remmen
Een vaccin wordt pas over één tot anderhalf jaar verwacht. Om tot dan nieuwe pieken onder controle te houden, kwam het Imperial College in Londen met de lichtknopmethode, ook wel het pompend remmen genoemd. Kort samengevat: de maatregelen worden versoepeld tot de besmettingsgraad boven een bepaalde drempelwaarde komt. Dan moet het regime weer een tijdje strenger (scholen dicht, thuiswerk,...). Het is aan de experten om criteria uit te werken: in welke situatie is welke maatregel nodig?
WAT KUNNEN WE LEREN VAN HET BUITENLAND?
Oostenrijk
Oostenrijk stelde maandag als eerste Europese land zijn exitstrategie voor. Vanaf volgende week dinsdag gaan in het land kleinere winkels en tuin- en bouwcentra weer open, vanaf 1 mei alle grote winkels, shoppingcentra en onder andere kapperszaken. Restaurants en bars blijven minstens tot half mei dicht en ook voor de scholen is er nog geen zicht op heropening. Wie wil gaan winkelen of met het openbaar vervoer wil reizen, zal dat wel met mondmasker moeten doen.
Denemarken en Noorwegen
In Denemarken gaan lagere scholen, kinderopvang en crèches op 15 april opnieuw open. In Noorwegen openen de kleuterscholen vanaf 20 april, de lagere scholen een week later. Festivals en andere massa-evenementen blijven minstens tot eind augustus verboden in Denemarken. Het beroemde Roskilde zal niet doorgaan.
Duitsland
In Duitsland is er nog geen officiële exitstrategie maar wetenschappers spelen wel met het idee om ‘immunititeitspasjes’ uit te geven. Het Robert Koch Instituut dat de Duitse regering adviseert, wil midden deze maand bloedstalen nemen van 100.000 vrijwilligers om ze te testen op antistoffen. Aan de hand daarvan kunnen ze zien wie er al ziek is geweest en dus beter inschatten hoe wijdverspreid het virus is. De test zou dan, als ze op grotere schaal wordt uitgevoerd, ook kunnen dienen om immuniteitspasjes uit te delen. Wie immuun is en het virus niet meer kan doorgeven, zou met zo’n pasje opnieuw aan het werk kunnen gaan.
WAT ZIJN ONZE OPTIES?
Social distancing en hygiëne
Social distancing en hygiëne blijven in elk scenario cruciaal. Afstand houden en handen wassen dus, ook de komende maanden.
Massaal testen en traceren via een app
Zolang er geen al te grote nieuwe pieken zijn, kan de aanpak van de massa naar het individu verschuiven. Twee zaken zijn daarin cruciaal: massaal testen en traceren via een app. Het aantal tests is in ons land al opgedreven tot 10.000 per dag en ook een app is in de maak. Onderzoekers uit Oxford berekenden dat de epidemie daarmee onder controle kan worden gehouden als er snel genoeg wordt gehandeld. Wie ziek is, moet onmiddellijk worden getest en indien positief in isolatie worden geplaatst. Apps die – op vrijwillige basis? – onze verplaatsingen traceren, kunnen personen die in de buurt waren waarschuwen dat ook zij uit voorzorg in thuisquarantaine moeten.
Immuniteitstests op grote schaal
Immuniteitstests kunnen vermijden dat gezonde mensen nodeloos thuiszitten. Wie het virus heeft gehad en antistoffen heeft, zou dan weer aan het werk kunnen. In eerste instantie kan zorgpersoneel getest worden. Ook in ons land is zo’n test in de maak, op grotere schaal nog dan de eigenlijke coronatest.
Winkels en horeca heropenen
Deze zaken nog maanden dichthouden is geen optie. Maar om het voorbeeld van Oostenrijk te volgen, is het nog te vroeg. Mondmaskers kunnen ook hier op termijn een oplossing bieden, alleen is de vraag wanneer er voldoende beschikbaar zijn. Daar staat tegenover dat elk contact mijden ook niet goed is. Niet alleen omdat de economie dan volledig ten onder dreigt te gaan, maar omdat de opbouw van groepsimmuniteit onderdeel is van de oplossing.
Scholen heropenen
Dat is ook de reden dat in Denemarken en Noorwegen de scholen weer opengaan. Ze rekenen erop dat kinderen, die veel minder risico lopen, de immuniteit verspreiden en zo het virus helpen uitdoven. Ook bij ons pleitten virologen als Marc Van Ranst om die reden tegen de sluiting van scholen. De scholen nog veel langer dichthouden, lijkt dus geen goede optie.
Ouderen bezoeken met mondmasker
De vraag blijft hoe ouderen beschermd kunnen worden. Hoelang kunnen rusthuizen geïsoleerd blijven? En wat met het bezoek van familie? Mondmaskers kunnen een oplossing bieden, maar opnieuw: als ze er zijn.
Onzekerheid over massa-evenementen
Van Ranst zei eerder al dat Werchter of Pukkelpop deze zomer geen optie zijn. “Ook als testen en digitaal traceren ingevoerd wordt, is het niet verstandig om snel massaevenementen toe te laten. We weten dat ze tot grote verspreidingen kunnen leiden”, zegt professor Niel Hens (UHasselt). De vraag is: wanneer kan het wel weer? Dit blijft wellicht een van de moeilijkste afwegingen.