Psychiatrisch ziekenhuis niet langer katholiek
CORONACRISIS Het Duitse Grondwettelijk Hof heeft gisteren geoordeeld dat de massale opkoop van staatsschulden door de Europese Centrale Bank deels onwettig is. De ECB moet het programma nu binnen drie maanden ‘rechtvaardigen’. Anders mag de Duitse Bundesb
Het kan een “irriterende” werking hebben, zei de voorzitter van het Bundesverfassungsgericht, Andreas Vosskuhle, gisteren over het verdict waartoe de Duitse grondwettelijke rechters op één stem na unaniem hadden besloten. Dat is een understatement. De Duitse rechters oordelen dat het in 2015 opgezette Public Sector Purchase Programme (PSPP) waarmee de Europese Centrale Bank tot 2018 voor 2,5 biljoen euro aanstaatsobligaties van eurolanden opkocht, deels in strijd is met de Europese verdragen. Het PSPP diende vooral als instrument om de Europese inflatie naar het economisch gewenste niveau van twee procent op te duwen. Maar het ondersteunde ook de zwakste eurolanden met de hoogste staatsschuld - op de eerste plaats Italië - door de rente op die schuld laag te houden.
Het Hof in Karlsruhe geeft de klagers die de zaak aanhangig maakten nu in zoverre gelijk dat het de ECB-aanpak “niet proportioneel” noemt omdat die geen rekening houdt met de gevolgen van de interventies, ook voor “bijna alle Duitse burgers”. Die voelen dat onder meer al jaren door de zeer lage spaarrente, aldus de rechters. Dat was ook een van de argumenten die de eurosceptische CSU-politicus Peter Gauweiler, de latere AfD-medeoprichter Bernd Lucke en andere conservatieve initiatiefnemers aanvoerden tegen wat ze “verboden staatsfinanciering” en een “aanslag op de Duitse soevereiniteit” noemden. De ECB krijgt nu drie maanden de tijd om alsnog de “proportionaliteit” van haar miljardenaankopen aan te tonen. Daarmee laat het hof de Europese bankiers (en de Duitse politici) ruimte om het programma aan te passen of om uit te leggen waarom het wel proportioneel en noodzakelijk is. Tegenstanders van de ECB-aanpak in Duitsland noemden de uitspraak gisteren meteen al het einde van de “whatever it takes”-aanpak die gewezen ECB-voorzitter Mario Draghi na de eurocrisis invoerde.
Corona
Als dat zo zou uitdraaien, en de ECB niet langer onbeperkt obligaties kan opkopen, dreigen de schulden van landen als Italië en Griekenland snel onhoudbaar te worden. In die zin legt de dubbelzinnige uitspraak een tijdbom onder het ECB-beleid. Met hun verdict zeggen de Duitse grondwettelijke rechters ook het Europese Hof van Justitie in Luxemburg de wacht aan. Dat oordeelde in 2018 (op hun vraag) dat de ECB-opkopen wel in overeenstemming met de verdragen en dus legaal zijn. ‘Karlsruhe’ stelt nu dat de uitspraak van ‘Luxemburg’ niet deugt en niet bindend is voor Duitsland - een juridische crisis op het hoogste Europese niveau. In maart opende de ECB vanwege de coronacrisis een nieuw aankoopprogramma van 750 miljard euro, het Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP). Daardoor kan een centrale bank voortaan meer dan een derde van de obligaties van haar land kopen. Het arrest van dinsdag heeft geen betrekking op het PEPP, maar het kan wel gevolgen hebben voor dat nieuwe programma.