Hoe de dagelijkse wiskunde vandaag iedereen aanbelangt

Yates en Parker?

Kit Yates doceert wiskundige biologie in het Britse Bath en schrijft voor de grote Britse kranten; Parker, van Australische afkomst, is een stand-upcomedian in de wiskunde, een vak dat we hier niet kennen.

In Nederland heb je al vele jaren Ionica Smeets, een van de succesvolle ‘wiskundemeisjes’ die hun vak aan de actualiteit koppelden.

Maar het blijft wennen: een door de halve mensheid gevreesd vak waar je nu vrolijker en sterker van moet worden.

Matt Parker is de komiek van de twee. Van zijn boek De eenzaamheid van Pi zijn in het Engels vorig jaar 70.000 exemplaren verkocht. Hij laat zien hoe makkelijk hij het heeft en toont een tweet die zegt: “Het is toch erg dat miljardair Michael Bloomberg zomaar 500 miljoen dollar uitgeeft aan verkiezingsreclame. Wij zijn hier in Amerika met 330 miljoen mensen. Hij zou toch veel beter elke inwoner een miljoen geven, dan hebben we er allemaal iets aan.” Of is het voor elke inwoner één dollar en een beetje? Een fout om bij te lachen of bij te wenen? Matt Parker: “Wat in ons brein wil de foute kant op?”

Hoogleraar Kit Yates betoogt: “Als je ooit met wiskunde buitenspel bent gezet en je kreeg het gevoel dat je niets met wiskunde kunt, gebruik dan dit boek, Het grote verschil, om weer aan te sluiten. Neem revanche. Wiskunde is vandaag wat anders dan wat je altijd is voorgehouden.”

Hoe kan wiskunde nu anders zijn?

We leven in een almaar kwantitatievere samenleving. Bij alles wat over ‘corona’ in de krant staat

→ Kit Yates, Het grote ver5chil. Een wereld vol wiskunde, uitg. Thomas Rap, 2020, vert. Laura van Campenhout en Fabian Petit,

360 blz. 22,50 euro; e-boek: 11,99 euro.

→ Matt Parker, De eenzaamheid van Pi. De wiskunde die onze wereld draaiende houdt, (met puzzels, binaire grappen en opzettelijke fouten, uitg. Nijgh & Van Ditmar, 2020, vert. Henk Moerdijk, 320 blz., 21,50 euro, e-boek: 12,99 euro. dringt zich de vraag op: hoeveel? Te beginnen met anderhalve meter. Hoeveel kinderen in de klas, hoeveel klassen? Economie? Sociale maatregelen? Geld dus? Tim Yates: “Wiskunde is een rivier geworden die bijna ongezien onder het oppervlak van al onze bezigheden stroomt, en dat zal zo ook altijd blijven.”

Zijn boek eindigt vreemd genoeg met een hoofdstuk met de titel ‘Vatbaar, besmettelijk, verwijderd: ziektebeheersing hebben we zelf in de hand’. Wie kennis had van de vorige of de bestaande epidemieën - Yates is nu eenmaal bioloog - zag ‘corona’ overduidelijk aankomen. Voor de leek is het net alsof hij pas in maart jongstleden aan dit boek is begonnen.

Yates: “Als ik tegen de mensen zeg dat ik wiskundig bioloog ben, dan zie ik ze denken: oei, dadelijk vraagt hij mij naar de stelling van Pythagoras.” Of: hoe kan het dat zo’n vriendelijke man een abstract vak als wiskunde combineert met biologie: rommelig, praktisch en nuttig.

Hoe pakt hij het aan?

Hij neemt zeven gebieden en sluit die aan op het dagelijkse leven. Je doet aan wiskunde als je de voetbal met een fraaie boog in de kruising schiet. Het eerste hoofdstuk koppelt ons aan de vaak fout gebruikte term ‘exponentiële groei’. Je opent ’s ochtends een pak melk en daarin komt één enkele cel van een vieze bacterie terecht. Die ene cel deelt zich in één uur tijd in twee dochtercellen. Laat je de melk zo 48 uur staan dan heb je een 1 biljard cellen. Dat is exponentiële groei. Daar word je doodziek van.

Zo ziet een wiskundig model eruit. Zo kun je in de toekomst kijken. In alledaagse situaties kunnen die ons voordeel opleveren, zonder dat daar honderden oersaaie vergelijkingen of regels computercode aan te pas komen.

Hoe heeft de actie giet-een-ijsemmer-over-jehoofd ter bestrijding van de ALS-spierziekte 100 miljoen dollar opgebracht? Positief. Hoe zijn mensen op basis van statistieken onterecht in de cel geraakt? Omdat er speling zit op statistieken. Met één statistiek kun je vele kanten op. Wat zei Churchill ook alweer over statistieken?

Is vaccinatie gevaarlijk? Als we de statistiek van de Britse arts Jeremy Wakefield moesten geloven wel. Een test op twaalf kinderen met het BMR-vaccin (tegen bof, mazelen en rodehond) zou tot autisme leiden, zei hij. Zo is de jongste anti-vaccinatiebeweging ontstaan. Met vooral in de VS een grote, invloedrijke aanhang. Een dodelijk succes. Gelukkig konden journalisten aantonen dat het een verhaal was van fraude, belangenverstrengeling en winstbejag.

Kit Yates predikt wiskundige emancipatie op alle gebieden: “Soms is het echt een kwestie van leven of dood.”