Limburg proeftuin voor snelle verkeersprojecten
Vlaams minister Lydia Peeters (Open Vld) heeft een plan klaar om mobiliteitsprojecten sneller aan te pakken. Limburg wordt de proeftuin.
“Vandaag werkt men voor kleine infrastructurele ingrepen met onder meer de provinciale commissie verkeersveiligheid. Maar voor 42 Limburgse gemeenten zijn daar niet meer dan drie projecten uitgekomen”, zegt Peeters in een nieuwjaarsinterview met deze krant. “Dat is uiteraard veel te weinig. Vandaar dat we MIA gaan uitrollen. Dat staat voor Mobiliteit Innovatief Aanpakken.” “Momenteel schakelen we voor elk projectje een studiebureau in. Daarop volgt een plan, een kwaliteitsauditeur… Zo ben je vertrokken voor een lange tijd, zelfs voor kleine ingrepen. Het nieuwe systeem werkt via een korf van aannemers waarmee je verschillende projecten kan aanbesteden zonder eerst een hele procedure uit te schrijven”, legt Peeters uit. Aannemers, studiebureaus en verkeerskundigen zullen tegelijkertijd werken. “Vandaag onderzoeken we elk kruispunt apart, terwijl veel kruispunten op elkaar lijken.”
Peeters stelt zich - naar aanleiding van de discussie over de stadstol in Brussel - ook de vraag of mobiliteit niet helemaal naar één bestuursniveau moet gaan. Ook herfederaliseren is voor haar een optie. Daar zijn alvast haar Vlaamse collega-ministers Wouter Beke (CD&V) en Zuhal Demir (N-VA) niet voor te vinden. Voor federaal minister Meryame Kitir (sp.a) kan alles zolang het maar werkt en efficiënt is.
De Vlaamse regering heeft trouwens nog andere plannen dit jaar: alle uitgaven nog eens tegen het licht houden. Besparen dus. Een woord dat ons weer naar de vergeten normaliteit leidt. Eens corona getemd, zullen ook de gulle investeringen verdwijnen en nemen we afscheid van Sinterklaas. Al zijn er toch nog grootse projecten. Vlaams minister van Toerisme Zuhal Demir (N-VA) zou graag een state of the art-congrescentrum willen in Limburg. En Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) rolt in Limburg een proeftuin uit om mobiliteitsprojecten sneller te realiseren. Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) vindt dat we niet op de staatshervorming moeten wachten om nieuwe afspraken te maken met de federale regering over gezondheidszorg. Ook toen Laurette Onkelinx minister van Volksgezondheid was, zijn er namelijk asymmetrische akkoorden gesloten waarbij er voor elke regio een andere regeling werd uitgewerkt, herinnert hij zich. Meryame Kitir (sp.a) is de enige Limburgse in de federale regering. Ze steekt haar hand uit naar haar collega’s om samen te werken en had zelfs een cadeautje bij. Een trui met in het groot het opschrift Mateke.
Kitir:
Wat loont niet?
Demir:
Niet alleen in 2021, ook in de jaren daarna zullen we nog bezig zijn met de financiële schokken van corona, voorspelt de gouverneur van de Nationale Bank. Akkoord?
“In het begin van de coronacrisis wisten we niet veel van corona en nu weten we niet veel van de economische crisis die zal volgen. Daar moeten we niet flauw over doen. Het is belangrijk dat iedereen zijn steentje bijdraagt. Lokaal kan dat met een waardebon zijn, Vlaanderen kan zien hoe hij kmo’s ondersteunt en ook federaal kan maatregelen nemen.”
Maar is er nog begrotingsdiscipline? De politiek is vooral bezig met geld uitgeven.
Kitir: “Geld uitgeven gebeurt niet blindelings. Dat hangt af van de grootste noden en die zijn vandaag nog niet zichtbaar.”
Zuhal Demir: “Het feit dat we investeren in kmo’s wil wel zeggen dat mensen hun job nog behouden. Dat is wel belangrijk.”
Maar kunnen we dat nog een jaar volhouden?
Demir: “We hebben in de Vlaamse regering afgesproken dat iedereen binnen zijn bevoegdheden de uitgaven nog eens onder de loep neemt. Welke renderen? Welke niet? Die oefening loopt. Voor mij is het bijvoorbeeld belangrijk dat we de investeringen in natuur voortzetten.”
“Daar wil ik nog niet op vooruitlopen. Vorig jaar heb ik bijvoorbeeld de bonus voor de Tesla’s afgeschaft. Het heeft geen zin om daar vanuit de overheid duizenden euro’s aan te geven. Als overheid moet je investeren in randvoorwaarden zoals laadinfrastructuur. Wat ik ook ga herbekijken zijn de premies die zowel via de minister van Wonen Diependaele als via mij als minister van
Energie lopen. Sommige zijn dubbel, bovendien zijn er te veel verschillende premies. Aan elke minister is gevraagd om daar voor volgend jaar naar te kijken en dan zullen er keuzes moeten worden gemaakt.”
Eerst 1,1 miljard extra uitgeven voor zorg en dan beknibbelen?
Wouter Beke: “We gaan eerst door de crisis moeten, maar we gaan ook bekijken of de euro’s die we in het verleden hebben voorzien, vandaag nog op de meest optimale manier zijn ingezet. Om een aantal rekeningen te betalen, zoals het sociaal akkoord.”
Ziet u besparingen mogelijk in uw domein?
Beke: “Dat zal voor welzijn en zorg geen eenvoudige oefening zijn. Op gezondheid zullen we in elk geval niet beknibbelen.”
Demir: “Vaak gaat het om structuren. De loonafspraken zijn gemaakt: meer handen aan het bed, dat gaan we ook doen. Intussen moet iedereen rustig samen met de administratie de oefening maken.”
Kitir: “Vertrekken van besparingen is niet goed. Je kan beter andersom werken en kiezen waarin je investeert. Domme besparingen versus slimme investeringen, dat is een andere oefening.”
Besparingen krijg je moeilijk uitgelegd?
Demir: “Maar ik zou het pas moeilijk hebben als ik tegen mijn dochter zou zeggen: Mama heeft de begroting laten ontsporen, dus jouw generatie zal daar voor betalen.”
Peeters: “We geven straks veel relancemiddelen uit. Voor mijn domein is dat 885 miljoen euro ex
“We hebben in de Vlaamse
regering afgesproken dat iedereen binnen zijn bevoegdheden de uitgaven
nog eens onder de loep
neemt”
Zuhal Demir
tra. Bij mijn start als minister kreeg ik keer op keer te horen dat we niet veel konden omdat er geen middelen waren. Nu er 885 miljoen bij komt hoor ik: we hebben te weinig personeel, we krijgen het niet uitgegeven. Dat is de realiteit. Maar we zullen eens moeten kijken naar hoe we processen anders kunnen aanpakken.”
Maak dat eens concreet?
Peeters: “Wel, ik ben vandaag nog bezig met infrastructuurwerken aan gevaarlijke punten uit de lijst van 2002. Zeg dat maar eens tegen familie van slachtoffers die al 18 jaar geleden vielen. Het gaat niet altijd over meer geld. We moeten ook procedures herdenken, daar kunnen we winst uit halen.”
Een andere grote werf voor 2021: de staatshervorming.
Hoe zien jullie dat?
Demir: “Vlaams en federaal moeten daarvoor samenwerken, want ook op Vlaams niveau komt er een commissie waarin gediscussieerd zal worden over de structuren. Over seksueel geweld bijvoorbeeld zitten we al met 10 à 12 ministers aan tafel en is een samenwerkingsakkoord van 20 jaar geleden nog niet uitgevoerd. Dat is niet meer werkbaar. Bij mij gaat het niet over het communautaire, maar wel over de goede werking van het land. Neem nu justitie: het enige waar ik over beslis, is het aanbrengen van enkelbanden. Dus niet over het feit dat tienerpooiers of mannen die hun vrouw hebben afgeslagen met die enkelband thuis zitten. Alles wat met strafuitvoering te maken heeft, zou coherent op hetzelfde beleidsniveau moeten zitten.”
Hoe bereidt CD&V die zevende staatshervorming voor?
Beke: “Wel, in het federale regeerakkoord staat zeer duidelijk dat gezondheidszorg naar de deelstaten gaat. Dus dat is heel belangrijk. De pandemie heeft aangetoond dat er bij dat overleg van negen ministers van Volksgezondheid voor Vlaanderen niet meer dan één minister zit. Voor Brussel zijn er dat drie, voor Wallonië ook.”
Dus jullie gaan niet wachten tot na de pandemie om die staatshervorming aan te pakken?
Beke: “Ik denk dat er de nodige voorbereiding moet gebeuren. Intussen moeten we niet wachten. Onder Laurette Onkelinx (PS) als minister van Volksgezondheid zijn er al asymmetrische samenwerkingsakkoorden gesloten waarbij de federale minister van Volksgezondheid luistert naar de verschillende bezorgdheden van de deelstaten. Als Wallonië iets anders belangrijker vindt dan Vlaanderen, dan moet dat kunnen.”
De afgelopen maanden is die samenwerking met de negen niet goed verlopen?
Beke: “Voor veel zaken is er overlap, maar met goede afspraken kan je toch zaken realiseren. Ik geef een voorbeeld: het tekort aan personeel in de woonzorgcentra. We hebben gevraagd om de thuisverpleging – die onder de federale minister valt – in te schakelen in de woonzorgcentra die Vlaamse bevoegdheid zijn. Dat heeft mij een kwartier telefoneren met federaal minister Maggie De Block gekost en één interministeriële conferentie. Dat is gelukt. Zo zijn er veel andere zaken. Zoeken naar samenwerking is belangrijk. Een ander voorbeeld: de vaccinaties. Vlaanderen heeft een goede traditie, maar als dat in de andere deelstaten niet goed gebeurt moet het hele land op slot. Wij hebben tegen Brussel en Wallonië gezegd dat we hen willen helpen.”
Kitir: “Mensen liggen nu niet wakker van structuren, van hoe de staat er uit ziet. Wel van hoe ze beter kunnen leven. Maar dat belet de partijen niet om tegen 2024 een staatshervorming uit te werken. Zodat we een plan hebben waar we mee naar de burger gaan.”
Maar het regeerakkoord voorziet ook burgerparticipatie voor die staatshervorming. Een manier om die op de lange baan te schuiven?
Kitir: “Het is wel belangrijk dat je aan de burger vraagt wat die wil. We zijn het met de regeringspartijen misschien niet eens over de inhoud, maar wel over de manier waarop we die staatshervorming aanpakken.”
Peeters: “Die burgerparticipatie vind ik ook essentieel. Neem nu de stadstol in Brussel. Iedereen roept en tiert dat het niet kan dat één gewest de inwoners van de andere gewesten een belasting oplegt, op kap van de Vlaamse of de Waalse pendelaar. Moeten we misschien ook eens kijken naar de andere richting? Van bepaalde aspecten van mobiliteit, denk ik dat ze best op één niveau zitten: helemaal in Vlaanderen of terug naar het federale.”
Dus ook herfederalisering zoals minister De Block al eerder zei, al ging dat toen over gezondheidszorg. Zijn jullie akkoord?
Beke: “De grote lijn van de geschiedenis kan je niet herschrijven. Je kan de tandpasta niet opnieuw in de tube steken. Voor de grote beleidsdomeinen zijn de verschillen tussen de regio’s zo groot dat bij
“Mensen liggen nu niet wakker van structuren, van hoe de staat er uit ziet. Wel van hoe ze beter kunnen leven”
Meryame Kitir
ofwel de ene ofwel de andere regio in de tang genomen zal worden. De Block is er in de vorige regering niet eens in geslaagd om op federaal niveau de verdeling van de Riziv-nummers goed te organiseren, gewoon omdat de ene regio dat anders ziet. Daar zijn de kandidaat-artsen slachtoffer van.”
Maar kan herfederaliseren in principe?
Beke: “Als men dat op een sterk overtuigende manier wil doen, dan willen we daar wel naar kijken. Maar ik geloof eerlijk gezegd niet dat dit lukt voor grote beleidsdomeinen. Over de normen voor Zaventem willen we misschien wel eens spreken….
Demir: “Dat zou ik toch Vlaams houden.” Beke: “…. Al zijn we federaal niet tot een vliegwet gekomen. Ik geloof er dus niet in.”
Mobiliteit is geen klein domein, dus dat niet?
Beke: “Waarom hebben we mobiliteit geregionaliseerd? Omdat we in Vlaanderen ruimtelijk totaal anders georganiseerd zijn. Wallonië is veel dunner bevolkt.”
Peeters: “Ik zeg niet dat alles geherfederaliseerd moet worden. De kilometerheffing voor vrachtwagens is nog gelukt, maar over de stadstol slaat iedereen alarm.”
Wat vinden jullie van herfederalisering van mobiliteit?
Beke: “Slecht idee.”
Demir: “Eigen Vlaamse bevoegdheden loslaten omdat de Brusselse Open Vld niet in staat is om belastingverhogingen op kap van de Vlamingen tegen te houden? Of vinden we dat de federale spoorwegen zo goed werk leveren voor Limburg dat we ze ineens het volledige Vlaamse mobiliteitsbeleid toevertrouwen? Neen. Coherente bevoegdheidspakketten en minder versnippering is essentieel, maar herfederaliseren is eerder de tegenpool van vooruitgang.”
Kitir: “Het belangrijkste aan zo’n oefening is dat het efficiënter is voor de burger.”
Peeters: “Herfederaliseren hangt af van het onderwerp. Neem nu de Raad voor Vergunningsbetwistingen: die is op Vlaams niveau gecreëerd omdat de Raad van State te log was….”
Demir: “Ik heb die geërfd. Dat was een fiasco van hier tot in Tokio. De procedures duren 18 maanden, de werkgevers zijn terecht boos omdat investeerders niet zo lang blijven wachten. Wij gaan dat verbeteren. Maar om het even welke bevoegdheid je Vlaams krijgt, alles staat en valt bij goed bestuur. Vastpakken en oplossen.”
Peeters: “Zuhal, ik hoop dat de maatregelen die je genomen hebt, iets opleveren. Maar die Raad voor Vergunningsbetwistingen zat jarenlang bij minister-president Geert Bourgeois (N-VA). Toch is die vandaag nog in hetzelfde bedje ziek als de Raad van State. Ik wil maar zeggen: het is niet omdat je iets op Vlaams niveau organiseert, dat het automatisch beter is.”
Dus herfederaliseren onder geen enkel beding?
Demir: “Inderdaad. Absoluut niet.”
Kitir: “Als je zegt dat de regio’s zelf bevoegd moeten zijn, dan moeten de andere regio’s ook niet zoals bij de stadstol zeggen: ah nee, je moet dat eerst met ons aftoetsen. Voor mij zijn er geen taboes. Een staatshervorming kan in alle richtingen gaan. Al zijn er zaken die niet geregionaliseerd mogen worden zoals sociale zekerheid en pensioenen. Voor gezondheidszorg is nu afgesproken dat dit naar de regio’s moet gaan.”
Demir: “We hebben vooral coherentie nodig in de bevoegdheden.”
Beke: “We zijn te vaak in situaties terechtgekomen waarbij één regio zegt: ik ben niet akkoord en dus wordt er niet beslist. Daarom moeten we naar een ander mechanisme gaan. Ik wil toch ook iets positiefs zeggen. De pandemie heeft er toe geleid dat er in het overlegcomité een dynamiek is ontstaan tussen de minister-presidenten, de premier en de ministers van Volksgezondheid. We hebben naar elkaars bezorgdheden geluisterd, we zijn samen tot akkoorden gekomen. Dat is in decennia niet gebeurd. Vroeger was dat een notariële vergadering waar de problemen geïnventariseerd werden. Niet meer of niet minder.”
Wat is jullie grote project voor volgend jaar?
Kitir: “Ik heb twee domeinen, ontwikkelingssamenwerking en grootstedenbeleid. Wat ontwikkelingssamenwerking betreft, moeten we ervoor zorgen dat ook ontwikkelingslanden nog vaccins kunnen krijgen. Want elk land is maar veilig, als alle landen veilig zijn. Wat grootstedenbeleid betreft, reik ik als enige federale minister hier aanwezig de hand naar mijn Vlaamse collega’s. Zuhal, ik hoor jou zeggen dat je je inzet voor slachtoffers van seksueel geweld. Dat zit ook in mijn grootstedenbeleid. Wouter, wat zorg betreft: door die pandemie gaan meer en meer mensen in de zorg moeherfederalisering ten werken. Je hebt dus talent nodig. En, Lydia, mobiliteit is de grootste uitdaging voor Limburg. Ik hoop in 2021 met je samen te werken voor Spartacus en de NMBS. Daarom heb ik ook een kleine attentie bij voor jullie. (Dat blijken hoodies van Mateke te zijn, de webshop van sp.a-voorzitter Conner Rousseau, de opbrengst gaat naar het Centrum ter preventie zelfdoding, nvdr.). We gaan elkaar nodig hebben.”
Demir: “Ik hoop dat de hele toeristische sector heropent. Daar zijn ook middelen voor voorzien. Ik denk aan de abdijsite van Herkenrode, aan De Slagmolen in Genk, de toegangspoort voor De Maten die we grondig willen aanpakken. Ik bekijk of we een state of the art congrescentrum kunnen inrichten in onze provincie. Congressen zorgen nu al voor 20 procent van het toerisme in Vlaanderen. Dat zijn ook de goede toeristen, die gaan naar de kleine winkeltjes, die kopen van alles. Als we de boot van het congrestoerisme van de toekomst niet willen missen, dan moeten we daar op in zetten. Want ook andere Europese landen zijn hun congresplaatsen aan het aanpassen. Ik ben gesprekken aan voeren met...
Genk?
Demir: “Nee, met onze hoofdplaats.”
Maar is een congrescentrum nog van deze tijd?
“Van bepaalde aspecten van mobiliteit denk ik dat ze best op één niveau
zitten: helemaal in Vlaanderen of terug naar het
federale”
Lydia Peeters
Sinds corona verlopen die digitaal en is de kans niet groot, dat ze dat grotendeels blijven?
Demir: “Het klopt dat congressen momenteel digitaal zijn. Maar we kijken naar postcorona. Voor deze crisis hadden we met toerisme Vlaanderen al de omslag gemaakt naar duurzaamheid. We willen inzetten op unieke belevingen, zodat mensen zeggen: ja, we gaan daar congresseren zodat we daarna nog kunnen genieten van de natuur. In Brugge gaan we daarvoor investeren in de digitale revolutie, maar ook in Limburg mogen we die boot niet missen. Voor toekomstbestendig congrestoerisme trekken we 100 miljoen uit. De kunststeden zullen hun rol krijgen, maar ook Limburg. Daarnaast zullen we ook 140 miljoen euro investeren in natuur, in extra bos. Er is een hele mentaliteitsomslag bezig, mensen gaan veel wandelen in de natuur. Daarom ben ik blij dat ik de beslissing heb genomen om de Groene Delle helemaal natuur te laten en niet om een stuk om te zetten naar industrieterrein. Ik roep Voka en VKW op om in 2021 de resetknop in te duwen. (De werkgeversorganisaties zijn zeer boos over dit dossier, nvdr ). Dat is soms belangrijk. Herinner u Hillary Clinton die ook op die knop duwde? (Dat deed ze in een poging om de relaties met de Russen te verbeteren, nvdr). Ik vind het belangrijk om met de natuurverenigingen samen te zitten. Kijk naar het Essers bos, naar de Noord-Zuid. Dossiers moet je samen realiseren. Ik ben ook heel blij dat we met de insteekhaven in Lummen extra industriegrond hebben voor watergebonden projecten. Met jarenlang procederen komen er geen jobs bij én is de natuur niet gediend. Voor Oosterweel zijn er akkoorden gesloten tussen burgerbewegingen, milieuverenigingen en werkgevers. Dat moet hier ook lukken.”
En het grote project voor de zorg?
Beke: “Met al die extra investeringen in de zorg hoop ik vooral dat we de extra mensen gaan vinden voor een job in de zorg. We moeten ook kijken naar zijinstromers, naar mensen die vroeger al in de zorg hebben gewerkt, die moeten we terughalen. Dat wordt de grootste uitdaging. We zien al meer inschrijvingen in de opleidingen, mensen zien het belang dus in van jobs in de zorg, maar op die studenten moeten we nog een paar jaar wachten.”
Demir: “In dat debat moeten we iedereen meenemen. Er zijn veel allochtone vrouwen die niet ingeschreven zijn bij de VDAB, maar die heel zorgzaam zijn. Ik heb ook al tegen Crevits en Somers gezegd dat we die moeten meenemen. Zeker in Limburg.”
Goed idee?
Beke: “Absoluut. Veel van die vrouwen hebben net de juiste ingesteldheid om die laagdrempelige zorg te kunnen geven. Het federale niveau kan wel wat soepeler zijn in de regelgeving over de handelingen in de zorgberoepen. Ik neem de uitgestoken hand van mijn collega Kitir aan. We moeten kijken hoe we federale regels over wat zorgpersoneel wel en niet mag doen, kunnen aanpassen om die vacatures ingevuld te krijgen.”
Wat is het grote project voor mobiliteit?
Peeters: “We moeten bekijken hoe een en ander sneller kan. Eerst was er het probleem van middelen, maar nu die er zijn, klaagt men over het gebrek aan personeel. Dus gaan we vanaf januari ons MIA-plan uitrollen. MIA staat voor Mobiliteit Innovatief Aanpakken. Limburg wordt de proeftuin omdat deze provincie onderbedeeld is gebleven. In het verleden zijn amper 10 procent van de investeringsmiddelen en niet meer dan 14 procent van de onderhoudsmiddelen naar Limburg gegaan. Anderzijds heeft Limburg ook een slecht fietsrapport waaraan we dringend iets moeten doen. Er is dus nood aan een versnelde aanpak. Vandaag werkt men voor kleine infrastructurele ingrepen met onder meer de provinciale commissie verkeersveiligheid, maar meer dan 3 projecten voor 42 gemeenten zijn daar niet uitgekomen. Veel te weinig. En daartegenover staan heel veel vragen. Vandaar het MIA-verhaal, we gaan met de administratie, de wegenbouwsector, UHasselt, PXL en de lokale besturen bekijken hoe we alles versneld, efficiënt en innovatief kunnen uitrollen en realiseren. Voor dit proefproject in onze provincie zal ik dus de nodige middelen vrij maken, zodat we snel kunnen schakelen.”
Hoe zou je een aanbesteding kunnen versnellen? Daar zijn toch regels voor?
Peeters: “Laten we een korf maken van aannemers waarmee je verschillende projecten kan aanbesteden zonder eerst een hele procedure uit te schrijven. Nu schakelen we voor elk projectje een studiebureau in, daarop volgt een plan, een kwaliteitsauditeur,… zo ben je voor lang vertrokken, ook voor kleine ingrepen.”
Dus minder studeren?
Peeters: “Je moet zorgen dat je een consortium hebt van aannemers en studiebureaus die gelijktijdig werken, maar ook van pas afgestudeerde verkeerskundigen. Vandaar dat UHasselt en PXL aan tafel zitten. We onderzoeken elk kruispunt apart, terwijl veel kruispunten op elkaar lijken.”
“Mobiliteit herfederaliseren is een slecht idee”
Wouter Beke